Š LimbaSarda 2004

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

18/10/2005 Parres lėberos

Cudda "joint venture" pro sa limba

de Nanni Falconi


Unas cantas dies a como, Antonello Mattone, in unu articulu chi est essidu
in sa nuova sardegna e chi agatades in custu situ puru, faeddende de sa
limba sarda comune, s'est lassadu andare a cummentos chi non ispantat pius a
neunu, dadu chi āteros prima de a isse ant bogadu a campu sas ideas suas.
Intantu giā dae sa cabitana de s'articolu suo mustrat unu menisprésiu pro sa
limba sarda chi si nde depet solu birgonzare. Cando isse narat a no
esagerare cun sa limba limba sarda, est mustrende a totus in cale cussideru
isse at de sa limba de sos sos antepassados suos. Comintzat nende chi
s'impitu de sa limba sarda at a resurtare una copiadura de s'italianu ca
tantu cussu lu depimus impitare pro fortza, e che l'agabbat nende, in pagas
parāulas, chi sa limba sarda no est atrintzada a sa cumplessidade de su
limbazu modernu e chi menzus aiamus fatu a nos impiciare in āteras fainas de
pius aficu comente cussa de istudiare s'inglesu. Posca, sighende su filu de
su pensamentu suo, faghet s'esempiu de s'arrejunu de duos istudentes inue
unu preguntat a s'āteru comente si podet nārrere in sardu "joint venture".

Una bella domanda, e aiat fatu bene a si la pōnnere de abberu isse puru e
non solus a si la ipotizare mentovada dae ātere. Istranu perō chi isse
mantessi impitet, puru iscriende in italianu, s'espressione inglesa, e no
una tramunada in italianu; chi nemmancu sa limba italiana siat atrintzada a
impitare unu limbazu gai tennicu?
Est in sa prassi de su su grustu intelletuale sardu su de impitare sas
limbas fatas imbetzes de trabagliare a ismanniare s'issoro.
Cussa modernidade chi como isse ipotizat chi sa limba sarda no at, benit
dereta dae una mancantzia istorica de su grustu intelletuale sardu; cussu
mantessi grustu intelletuale de su cale isse como faghet parte.
Si sa limba sarda no est atrintzada cun cuddos limbazos tennicos chi sa
sotziedade de oe richedit est solu neghe issoro. Sunt issos chi ant
renuntziadu a cussu privilegiu chi s'istrutzione āpida lis ad dadu de
ismanniare sa limba e sa curtura sarda.
No est sa limba chi no est bona a essere impitada in onzi ocasione de sa
vida, sunt sos ōmines chi non la preparant a s'impitu chi si nde depet
fāghere.
Diat essere ora de la finire cun custu machine e de si ponnere de abberu a
trabagliare pro sa limba, ca cuddos chi narant chi sa limba depet essere
lassada a creschere a sa sola, est zente malevidada.

Diat essere puru ora chi sos politicos chi nos guvernant si ponzant sa manu
in sa cusceintzia e in sa busciaca e nde boghet a campu su dinari chi servit
pro ammodernare sa limba. Non podet esistere una limba moderna si custa non
benit preparada, ma pro la preparare non bastant parāulas e bonos
sentimentos: bi cherent fatos, detzisiones politicas e dinari.
Sa limba non benit fata solu dae sa zente e a bonusou, si faghet fintzas a
taulinu. Sas parāulas chi pertocant a sos campos tennicos de sa
connoschentzia benint imbentadas dae sos tennicos ponzende ifatu a sas
innovatziones chi bogant a campu. Cun custu non cherzo nārrere chi a onzi
innovatzione depimus pro fortza inventare pāraulas chi in sas āteras limbas
bi sunt giā, podimus impitare puru cussas, comente a esempiu joint venture.
Custas non sunt parāulas chi benint dae sas bassuras de sa sotziedade,
benint atrintzadas dae sas elites. A la fāghere curtza, si su professore
Antonello Mattone e āteros chi ant su privilegiu de apartennere a su grustu
intelletuale sardu, murrunzant ca sa limba sarda no est cumpleta in onzi
campu de sa connoschentzia e l'ant in menispresiu pro cussu e la diant
cherrere lassare a pastores e massajos, est solu pro neghe issoro.

E si calecunu est pensende chi in aterue sas limbas sunt abbandonadas a su
chi nd'essit nd'essit, si ponzat s'animu in paghe, no esistit una limba
moderna chi in carchi manera non benzat ajuada e tenta contu, si no āteru ca
issa est sa parte pius manna de sa curtura de sa zente chi la faeddat.
L'at nadu fintzas su presidente italianu como dae pagu pro s'italianu.
Bi at, est abberu, curturas chena limba, ma no est su presente de sa
Sardigna; nois l'amus e est una limba millenaria chi nos at accumpanzadu pro
seculos in guasi totus sas fainas nostras. A la lassare solu a su geniu de
sa zente, comente cherent in maigantos, timende de pčrdere su connotu, est a
la cundennare a morte sigura, ca sa limba chi l'est assachiende est ghiada e
finantziada dae su dinari de s'istadu e puru dae sos sardos. A che suterrare
a issa est a che suterrare s'identidade e s'idea de sa sardidade e de sas
diferentzias de sa zente, e custu pro fāghere parte de una globalidade inue
non podimus essere che perdentes si nois puru no aporrimus su chi amus e non
nos faghimus a bālere pro su chi semus.

nanni falconi

A segus