© LimbaSarda 2004

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

31/10/2004 S'addoviu de Asuni apariciau dae sos emigraos de "Su Disterru"

Galu allegas a subra de sa limba

de Berritedda e Antoni Carai 

Su 16 de Sant’Gaini in Asuni (OR), eus assistiu a un interessanti cunvegnu apitzus de s’insegnamentu de is linguas minoritarias europeas titolau "De Romania minore docenda" e apariciau dae su sotziu de is emigraus "Su disterru". At abertu is traballus su Sindigu, Sandro Sarai, arragodendi a totus s’importanza de custus traballus poita su sadru puru est ora chi bengiat imparau me is iscolas cumenti a totus is ateras linguas de minoria europeas. Pustis, Xavier Frias Conte, studiosu galitzianu, at fattu unu bellu interventu apitzus is figuras de is NEOFAEDDANTES e is Paleofaeddantes: is primus funt cussus chi imparanta a chistionai sa lingua de minoria dopu s’edadi de 5 o 6 annus, is aterus funt cussus chi ant imparau sa lingua de pitichedus, impari o a su postu de sa “lingua ufficiali”. <A sa fini de s’arraxonamentu -est arribau a nai Frias - ca in teoria un’Istadu de Neo-faeddantes podet imparare una lingua regionali “standardizzada” mellus chi no is Paleo-faeddantes>. Is Paleo-faeddantes, difattis, tenit prus difficultadi de is aterus at arribai a scioberai unu standard de lingua de minoria, prima de tottu poita ammasturant is duas linguas chi chistionant, e pustis poita is campanillismus funt fottis meda in su scioberu de calli lingua usai cumenti a “standard”. Conde, a sa fini de s'arraxonamentu narat ca serbit unu “modellu linguisticu”, e ca senza de cussu no si podit arribai a teni una lingua po totus! 

Salvatore Cubeddu, Sindigu de Seneghe (OR), s’as chistionau de is difficultadis chi ponit s’impreu de su sadru in su cunsigliu comunali e me is iscritus chi issu fait po donai a sa popolazioni noas apizus de si fainas fattas da su cunsigliu: <prima de totu is seneghesus oint is iscrittus pari paris cumenti si chistionat, e in prus su segretariu comunali no xidi iscrii in sadru>!

Sa consigliera regionali e/o Professora Giovanna Cerina s’as nau ca seus nois giovanus chi si depeus movi po donai boxi a cussu bisongiu chi si tenit po una lingua ufficiali, s’as chistionau de is propostas de prof. Paulis e de tanti bellas cosas, ma sa pragunta mia est istettia cussa de olli xi call’est sa posizioni de s’amministrazioi regionali po “sa politica linguistica”, in primu logu, chi no arragodu mabi, sa tutela de sa lingua sadra fiat unu de is primis puntus chi Presidenti Soru iat nau de olli trattai, (speraus bei!).

No apu tentu imposta a custa pragunta! 

Pentzu poi ca chi in “S’Aula de su Consigliu regionali” si torrat a chistionai in sadru, at a bolli nai ca seus giai a puntu bellu!

XAVIER TOMA ARIAS s’as chistionau in sa lingua sua, s’aragonesu, senza traduzioni, de su insegnamentu de sa lingua aragonese po is mannus, e de totus is dudas chi ponit custu insegnamentu. 

Ainci a tottu as fattu Stefania GarlAtti-Costa de s’Universidadi de Udine, chi s’as fattu bii unu modellu impreau da s’Universidadi po s’imparu de su friulanu at is mannus.

Prof. CRISSTOFL SIMONE, studiosu frantzesu, at ispiegau is dudas e su problema de s’imparu de su “gallu” (lingua de minoria romanza cun influenzas bretones chistionada in sa Gallia, regioni francesa).

Podeus imparai meda da tutus cussus chi oi ant chistionau, difatis, funt ainantis meda de nous, tenit totus una lingua regionali de minoria “ufficiali”, e ant studiau cumenti risolvi certus problemas chi nous, po moi, no si podeus ni mancu poi! 

Domuniga mangianu amos ascurtau unos cantos interventos a s’accabbada de s’attoviu.

Amentamos in particulare cussu de Lowri Catrin Jones “Is the prevalence of Welsh in schools stopping the language decline?”chi at faeddau de sas politicas pro s’imparu de sa limba de su Galles induve pro meritu de sas lezes in sos urtimos annos, dae su 1996, est aumentau meda su numeru de sas pessones, mescamente de sos zovanos, chi faeddant sa limba gallesa, prus o mancu 500.000.

In totu sas iscolas b’est s’obrigu de l’imparare e tambene b’at iscolas monolimba gallesa, mancari siant aumentande in sa popolazione sos “emigraos” inglesos chi non nde cherent ischire de su gallesu.

Federico Francioni de sa Consulta pro sa valorizzazione de sa limba, de s’istoria e de sa cultura de sa Sardigna, a s’accabada de s’interventu suo at fattu unu appellu pro ponnere sas paghes e accabbare sas cuntierras issupra de s’istandard de limba sarda, a parrere suo infatis, sa LSU, mancari cuntestada, at tentu carchi meritu chi non si podet negare.

Piero Ausonio Bianco imbezes at fattu un interventu meda tecnicu issupra de sas metodicas po faghere imparare una limba e at criticau meda s’approccio cognitivu chi est unidirezionale, dae s’artu a su bassu, azumai una imposizione, mustrande sa preferentzia sua pro unu approcciu sociale basadu issupra e’ sa partecipazione de sa zente de sa comunidade a s’imparu de sa limba, nande a sa fine chi sa limba de minora est menzus de la lassare a sas dinamicas suas naturales de non insistere in d’una imposizione in peruna manera.

Ma nois no simos de accordu. Neune cheret fagher imparare su sardu “manu militari” ,bi diat mancare, neune peroe si ponet su problema si in sas iscolas como b’est s’obrigu de imparare s’italianu o s’inglesu o sa matematica!

Dimandamos solu de sarvare sa limba nostra. Chi si est lassada a sa naturalesa, si che morit.

E poi non b’est solu o unu modellu cognitivu de imposizione, o unu comunitariu naturale, ma bi podet essere unu modellu namos <partecipativu>, induve sas istituziones finas chin bonas lezes, azudant a semenare in sa sociedade sas videas, a ponnere pessones e inteligenzas in movimentu, in pagas paraulas atziones positivas, pro s’amparu de sa limba de minoria.

Isperendi de no imbecciai prima de bii giornalis, trasmissionis televisivas e de sa radiu in sadru, saludu a chi as tentu sa passienzia de liggi custas rigas. 

Berrittedda e Antoni Carai 

A segus