© LimbaSarda 2004

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6/11/2003 Arrexonada

Documentu supra sa LSU

Amus lčghidu cun aficu su chi ant iscrittu argunos subra sa chistionede sa Limba Sarda Unificada. Nos agradat sa passione, mano semus de acorducando imputant a custu sotziu e a ąteros de čssere faularzos. Ca a faddire insu mčritu imbetzes suntissos l'amus a mustrare sena dudas in custas rias.No amus a nąrrere ca sunt faularzos, ma chi la pessant divessamente dae nois.Sa fide "anabatista" e tzega chi calencunu intregat a sos informadoressuos,pro custa bia nessi, los at traitos faghendeli ghettare ludu a logu nettu.Su consizu simpre chi nos intendimus de lis dare est de chircare derispettare su parre diferente de sas pessones, in sa forma, ma mescamente in sa sustantzia. Nois, chi semus cumbintos de su bisonzu de s'istandardizzazione,naramuschi sa Lsu est una proposta chi tenet fartas medas, e sigomente naschit(si est naschida.) cun "pecados originales" in su mčtodo, in sa forma e in sa sustantzia, proponimus chi sa Regione fatat una proposta noa prus "de mesu",cun s'acordu de tottus, pro sas paghes. E custu ca sa LSU est unu triballu chi no at cumpridu totu sos passagios giuridicos e amministrativos chi bi rechedet pro čssere leada a die de oea cussideru comente proposta regionale definitiva. Sos documentos chi sa domo de imprenta Condaghes (e chi sunt disponibiles in su situ www.condaghes.com) at bogadu in custas dies cunfirmant sa tesi nostra e mustrat chi teniaiamus arresone finas ąteras bias cando calencunu, fatu a tzegu dae su fele, a pessadu bene de nos disfamiare. 1) A chie cuntestat (narende sena timoria chi est faula) su chi nois afirmamus chi sa cummissione regionale cumpetente at iscorcorigadu su progetu de LSU, respondimus chi, a dolu mannu, si che sunt abenturados in d'unu terrinu lissinosu pro sa connoschentzia issoro. No ant cumpresu bene sas cumpetentzias de sa cummissione regionale. Di fatis, in su sistema sardu sa cummisione no at cumpetentzias legislativas "in sede referente" ebbia, ma finas prerogativas de controllu e indiritzu "esecutivas". Diat čssere chi,a bias, segundu sa lege, est ņbrigu pro sos assessores in tzertos attos a leare su parre de sa cummisione. Duncas cumbinat chi in cussa sede sa cummissione no fit preparende disinnos legislativos de imbiare a su cussizu, ma fit esertzitende su podere chi li dat s'artģculu 12 de sa lege 26/97 in meritu de programmatzione culturale e limbistica. Sa lege, comente ischint bene in s'Osservatoriu, narat a su comma duos ca s'aprovatzione de su Pianu Triennale, documentu de programmatzione culturale e limbistica in ube aiant istichidu sa LSU, si podet fąghere cando s'est: ".sentita la Commissione Consiliare competente.". Sa cummissione, no su Cunsizu. Duncas cussu parre produit efetos e, di fatis, sende gasi sa lege, dae tando pro sa Regione sa LSU est abbarrada lģttera morta. Si calencunu connoschet ąteros atos regionales chi ufitzializant sa LSU, successivos a cussa data, chi los boghet a foras antis de nąrrere chi sos ąteros sunt faularzos. 2) A chie narat ca " sa cummissione no at botzadu sa LSU, ca sa cummisione no at perunu tģtulu de intrare in mčritu de su traballu issientificu fattu", respondimus chi custa est petzi un'interpretatzione (nois non s'abbassammus a nąrrere chi unu est faularzu si la pessat divessamente) chi chircat de minimare su dannu fattu. Su documentu chi attestat su pąrrere est una lģttera de su presidente de su Consizu Regionale a s'Assessore Regionale de s'Imparu Płbricu datada 28 de su mese de Cabidanni 2001 (prot. 9662) chi narat "La Commissione non condivide l'obiettivo, definito primario.di giungere in tempi relativamente brevi a compiere il processo di unificazione linguistica, ritenendo la Commissione trattarsi di questione notoriamente molto complessa e dibattuta e come tale necessitante di ulteriore approfondita discussione, maturazione temporale e presa di coscienza da parte soprattutto delle comunitą locali". Chi est non petzi sa "iscorcorigadura" de sa LSU ma meda de prus: su refudu de un'organismu tģtulare de podere derivante dae una lege de su protzessu de unificatzione inseridu in sa programmatzione !!! Comente a nąrrere chi sos unificadores impressidos e afruddieris, su chi ant balanzadu est de fąghere espressare un'articulatzione de su Cunsizu Regionale contras a s'unificatzione. "Della serie": comente fąghere unu piaghere a chie no bolet su sardu comunu. Chie est fundamentalista de sei, abarrat gasi finas a cando li dant responsabilidades de guvernu. Ma cun su fundamentalismu, comente est nņdidu, a guvernare bene no si resesset. 3) Pro custu sa Regione diat dčpere cunvocare un'ątera cummissione "pro sas paghes" a fąghere sas mudas a sa LSU cun s'acordu de tottus. Ma in custu semus de acordu cun chie narat ca ".tocat a sa RAS de detzidere ite fąghere de custa norma: de la fąghere aplicare, de l'abolire, de la mudare..". E duncas, naramus, bidimus ite narat sa RAS ufitzialmente de totu custas cuntierras pro biere si nois semus a beru faularzos chi "atacant sos chi triballant pro sa limba" o si calencunu est unu "setariu", e bostu. A s'in capas, calencunu no connoschet galu su chi at decradu sa Giunta Regionale in sa detzidura n°17 de su 26.6.2003, in d'una relatzione imbiada a su Ministeriu cumpetente, proposta dae s'Assessoradu de s'Imparu Płbricu e aprovada liberamente dae totu sa Giunta. Finas dae s'assessore Onida. Su pessu ufitziale de sa Regione est chi ".vi č la situazione della lingua standard sulla quale esiste una ipotesi-proposta sottoscritta due anni fa da una commissione di esperti e conosciuta come Limba Sarda Unificada, intorno alla quale si č sviluppato un aspro e acceso dibattito e che comunque non č stata adottata né dalla Giunta, né dal Consiglio Regionale e anzi, in un passaggio cruciale del suo processo di adozione, č stata sfavorevolmente giudicata dalla commissione consiliare competente. Nonostante ciņ č stata adottata da un qualche ente quale standard ufficiale regionale. Tale adozione non supportata dai necessari passaggi istituzionali, pur se non illegittima a rigore di principio, ha creato una politica linguistica non governata e non uniforme, la quale produce in altre realtą locali il timore per il repentino accantonamento delle varianti linguistiche. Tale timore č stato esplicitato per iscritto alla Regione. L'Assessorato Regionale della Pubblica Istruzione. in attesa di verificare i passaggi successivi della standardizzazione linguistica. ritiene non opportuno in questa fase riproporre progetti basati essenzialmente sulla "normalizzazione" della lingua con l'utilizzo di uno standard linguistico proposto quale "unificante", ma che in realtą č in questo momento frutto di divisione in seno alla comunitą linguistica sarda.". Comente a nąrrere s'interpretatzione autentica de sa chistione. E tando, semus faularzos? O est faularza sa Giunta Regionale? O est faularzu Onida? 4) Comente s'est lņmpidu a custu? Diat čssere longu a torrare a costruire su protzedimentu amministrativu chi at provocadu custu improddu. Bastu a nąrrere chi in sas cunvetziones fattas a sos 10 limbistas si prevediat prudentemente de aparitzare ".un'ipotesi di normalizzazione ortografica della lingua sarda e ... un progetto di unificazione linguistica ad esclusivo uso dell'assessorato." propriu cun su pessamentu de sarvare s'Amministratzione dae criticas, cuntestatziones e atacos. Unu prudentzia giustificada dae sa cumplessidade de sa chistione. Paritzos de sos limbistas de sa cummisione, una bia chi su progetu LSU at balanzadu su votu de sa majoria de sos cumponentes, ant, a malu sentidu (bisonzu chi si che abaident sos verbales), firmadu s'aprovatzione "cunditzionada" de su documentu cun s'improminta chi s'istandard podiat čssere mudadu e chi, prus e prus, s'esseret pņtzidu isperimentare in s'assessoradu regionale "ebbia". De prus, calencunu at fattu verbalizare criticas issientificas a subra de sa proposta. 5) Una bia chi s'istandard s'est presentadu in Arborea (mese de Nadale 2001) e at balanzadu, paris cun curiosidade, criticas e refudos medas, diat čssere istadu menzus a torrare a biere sa cosa pro su bene de sa resessida de s'unificatzione. Calencunu detzidet imbetzes chi s'ora est cumprida pro imprentare sa proposta. Cun d'una simpre determinatzione dirigentziale, fundada a subra de una "nota assessoriale", si individuat una cooperativa de imprenta nugoresa, e si li dat su dinare pro imprentare, a contu de sa Regione, su libreteddu. Nudda de illegģtimu, pro caridade, perņ ismentighende cun pagu delicadesa s'impignu pigadu in cummissione de no abčrrere a tottus un'istandard chi podiat čssere finas pagu atzetadu ponende in contu su dibattitu internu verbalizau. Gasi si distruet unu progetu de unidade de sa limba sarda, e custu intendimus cando iscriimus chi sa democratzia a bidu galu pagu a ite fąghere cun custa chistione. 6) Diat čssere de interessu de ischire si sos cumponentes de sa cummissione chi sunt galu de acordu (e sunt pagos) ant pro cumbinatzione dae tando a como iscrittu in sardu, e si l'ant fattu si ant impreadu sa LSU, e si non l'at fattu cale sardu ant impreadu. Ma custu sena malesa: petzi pro biere si bi credent galu a su chi ant propostu. E sos chi difendent sa LSU iscrivende donzi die in italianu: A l'ischint su sardu? E si no l'ischint ite cherent dae chie l'ischit? E si l'ischint proite iscrient in italianu? Sunt trint'annos urulende "limba -limba" a sa luna e no l'ant galu imparadu? Est "polģticu" custu? 7) Totus ischint chi Vincenzo Orioles est ghiadore dae tempus meda de su Centru Internatzionale de Pluringuismu de s'Universidade de Udine chi in argumentu de limbas de minoria no est s'urtima. E contrariamente a su chi riferint argunos dae sa pubricatzione de su libru "La legislazionenazionale delle minoranze linguistiche. Problemi, applicazioni e prospettive " (acura di Vincenzo Orioles, Atti del Convegno di Studi in ricordo di Giuseppe Francescato, Forum, Udine, 2003) si podet bogare a campu chi sos interventos no sunt contras a s'istandardizzazione de sas limbas de minoria in generale, antzis de cussa friulana si nde faeddat bene. Pro sa sarda Orioles imbetzes arresonat de ".affrettata operazione di politica linguistica che ha condotto la Regione Sardegna ad avallare la LSU come modello linguistico sovralocale per gli usi scritti." e prus a in antis a rilevare "alcuni errori di impostazione dell'Amministrazione, criticabile intanto per l'aver calato una scelta che in ogni caso avrebbe dovuto essere preceduta da una approfondita investigazione dialettologica e sociolinguistica oltre che dal coinvolgimento preliminare della popolazione; sul piano strettamente linguistico, poi, si rimprovera ai normalizzatori una scarsa trasparenza per aver contrabbandato come varietą media un tipo linguistico che, a quanto emerge dai materiali presentati, si discosta ben poco dalla macrovarietą logudorese.". Chi est, cantu prus o mancu, su chi chie iscriet at sčmpere nadu e in cue si bi podet imbčnnere su metudu discutibile (e lu cherimus discutere si est una proposta, o nono?) de sa proposta LSU chi est "politicu-sogetivu-pessonale", no est issientificu. Diat čssere istadu issientificu si aiat decradadu sa beridade: su sčberu de unu logudoresu-nugoresu artificiale (ma non mesanu a intro de totu su sardu) zai isperimentadu in sos annos dae una domo de imprenta nugoresa. Chie iscriet no est contras a custu sčberu (antzis tenet un'ammiru e un'istima manna pro sa litteradura e sa limba logudoresa-nugoresa), ma est contras a ąnderas de politica limbistica chi seghent a foras sos campidanesos e cunfirment sa divisione de su pņpulu sardu. Pro chistiones de sensibilidade culturale, democratzia limbistica e de ideales sardos. E sas criticas, chi no sunt atacos, sunt fattas pro mezorare s'unificatzione ca si cumprendet ca custu est unu probrema "politicu" puru. 8) Est comente si unu sģndigu incarrighet unu grustiu de geometras de li progetare unu ponte. Issos firmant totus su progetu, ma sa Giunta e su Cunsizu s'abizant chi cuss'ņbera no andat bene. Su progetu galu balet? No. A fraigare su ponte si cumintzat ? Nono. E tando ite est sutzessu a sa proposta de LSU? Istoppada dae sa Regione, l'at leada un'ąteru ente, comente chi esseret fatta, e at cumintzadu a fraigare su pontigheddu suo. Curiosu a beru si amus bidu chi antis sa proposta fut "a uso esclusivo". E su dibattitu? E sas chenscias? E sas dudas e sos ripessamentos de sos limbistas? Ant firmadu - si narat - ite cherent como ? E si sighit, in d'una chistione culturale dilicada comente cussa de una istandardizatzione a arresonare a bideas grussas comente ind'una assemblea polģtica de sos Annos Setanta. Tčteros che pedra. Nois pensamus chi in chistiones de cultura a tempos de oe, bidende sa cumplessidade de sa sotziedade sarda, cumbenit a čssere prus possibilistas ca si podet finas mudare bidea, sentidu, fąghere passos a in antis o a segus, a manca e a deretta. Nois puru, si nos cunvinchent mudamus parre. Si podet sčmpere arresonare, finas faddire e mudare. Ma custu est su parre nostru. Non tottus la pessant gasi. 9) Nos ant contadu ca, in sos Annos Settanta, bi fint grefeddas polģticas de marxistas-leninistas extra-parlamentares de Manca (unu assempru pro tottus "Stella Rossa") chi si unu no fit massimalista che a issoro, li naraiant ca fit "fascista". Mancari cuddu fut unu comunista moderadu, o unu sotzialisao unu democraticu. E puru l'atacaiant ca fit diferente. A sa matessi manera, chie no est fanaticu de sa LSU bessit a essere luego "nemigu de sa limba sarda". Est zustu custu? Bisonzu imbetzes chi siat crara sa netzessidade de si documentare e de si cunfrontare cun tranchillade, amighentzia e ispģritu democraticu. A custa manera finas custa cuntierra podet servire a totus nois po crčschere comente frades sardos prus cumprios, prus sanos e prus unidos. Su chi contat no at čssere s'istandard chi nd'at a bessire a foras a sa fine de custu dibąttitu, ma sos valores chi amus a sustenner cun custa limba.Nois contras a custu istandard in cantu proposta polģtica no tenimus nudda. Antzis, amus sčmpere nadu chi, si sa Regione nos narat ca est cussu s'istandard,lu sighimus ca semus politicamente rispettosos de s'istitutzione autonņmica nostra. Si podet mudare idea pro colare dae "Stella Rossa" finas a sa Deretta anti-comunista, e non si podet mudare pro custu? B'at ąteros chi no la pessant gasi e usant sas istitutziones sena rispetu. A bi pessare. 10) E nois cherimus respondere a sa dimanda "pro ite totu custu atrivimentu contras a chie traballat pro s'isvilupu de sa limba sarda?"e a sa duda sutile e foighinera chi semus imbidios e bostu. Paret chi semus imbidiosos e antipolģticos e pro custu chi faghimus custa gherra. Ma chie est criticu pro sa Lsu est contras a sa Limba Sarda? Est jai unu dogma intocabbile? No fit una proposta ebbia ? No si podet discutere cun documentos a sa manu? No, no est atrivimentu "contras", ma est su pessu liberu de chie cheret s'unidade de sa limba sarda e liberamente cheret de podere nąrrere sa sua. Est su naturale de sos sardos chi cherent averiguare e iscumbattare totu su chi lis reguardat. In prus totu sas vicendas de sa Lsu sunt płbricas, pagadas cun dinare płbricu, e est zustu chi si podat dare unu parre in libertade, comente est pretzisu chi si podat criticare documentende cun lealtade. Contras a cale si siat "golpe", in Sardigna, tenimus anticorpos libertarios chi pro bona sorte nos amparant. Sa Regione in custos meses podiat cunvocare a fortza una cummissione e mudare sa proposta ponende, ponimus, cussa de Teulada, de Busachi o de Orosei? Ma diat čssere servidu a beru? O cumbenit a lņmpere a un'acordu cun su bonu de sos interessados antis chi calencunu lu fatat a beru? Nois semus sčmpere prontos, proite si ischimus gherrare, ischimus abitare sas paghes puru. Ma chie cheret guvernare sas politicas limbisticas, si est bonu a su guvernu o est abarradu a su tempus de sa rivendicatzione ca fit prus fatzile, devet čssere capassu de non mudare unu possibile alleadu in d'unu aversariu tostorrudu. Duncas, no est chistione de "bogare fune a sos atacos", ma, a una banda, de amindare a fune curtza pro non lissinare in sos benatzos de sas pasturas anzenas, e a s'ątera de muntennere bruncu artu pro no si fąghere mai pņnnere su murrale. Dae nemos. 11) Est tempus de arranzare cussa proposta "botzada" pro la faghere a beru sa limba de totu sos sardos, cun unu disinnu de politica limbistica de unidade "praticabile", non petzi "ideologicu e astratu" echi non seghet a foras a nemos. A una pregunta no ant galu respostu sos "balladores" de sa LSU: comente cherent fąghere intrare sos campidanesos in su ballu tundu de s'istandardizzazione? O non los cherent ca non sunt sardos?Ite idea de Sardigna tenent in conca? Casteddu, su 6 de Sant'Andria 2003

A segus