Si chistionat finas cun passione de literadura in sardu, produende òperas, presentende•las, bessint sàgios de cada genia, si moltìplicant sos sitos e sos blog in sardu, si faghet mùsica cun abòjos de importu pro gosu e pro istùdiu.

In totu sas cambas de sa sotziedade (cale prus e cale mancu) est cosa chi non faghet prus notitzia s’impreu de su sardu comente cosa normale e difusa. Sa toponomàstica giusta est pighende•si•nche su logu suo naturale, in su bonu de sos comunes b’at operadores (mancari precàrios e finas galu imparende, che a onni cosa noa, apassionados, fitianu) chi traballant pro e cun sa limba. 

Sa limba est bia, est bia sa cultura sarda. Sos chi ant fatu batallas istòricas cando bi fiat arriscu meda de la pèrdere pro mancàntzia de cale si siat amparu e legislatzione sunt istados capatzes finas de semenare, pesende levas noas chi como sunt ghiende su movimentu linguìsticu. Sa televisione e sas ràdios finas de livellu istatale sun faghende e a ora de cumintzare a fàghere impreu normale de sa limba.
Paris a custu cumintzu de bilinguismu est andende a in antis finas s’impreu de una norma istandard pro sos atos ufitziales in manera isperimentale. Tzertu in sas tzitades mannas, e in sas realidades culturales prus cunservadoras e anticuadas sa cosa no andat a in antis comente a sas biddas in ue finas sos piseddos faeddant in sardu in tantos mamentos de sa bida issoro: sas domos, in sos giogos e finas in iscola chi calu est chena su sardu obligatòriu in oràriu curricolare. Tocat de cumbatare cust’innoràntzia. A pianu a pianu.

Tzertu, deo so fortunadu ca m’ant imparadu su faeddare normale nostru e posca apo finas cumintzadu a l’iscrìere (limba artifitziale) e galu so imparende. E finas àtera gente connosco, chi si l’at imparada a sa sola cun sacrifìtziu, sa limba. Pro cussu, deo e issu semus in gradu de nos rèndere contu de comente e cantu si faeddat in Sardigna. Non bi cheret meda, in finitia.

Ma però finas cudda chirchighedda sotziulinguìstica chi sa lungimiràntzia de su Presidente Soru a cumandadu, mustrat chi semus atesu meda dae sa realidade de s’ùrtimu faeddante chi cheret registradu pro bi abarrare nessi su sonu de una limba mori•mori. De custu mi nde rendo contu finas deo chi non so linguista, ma simplemente unu de cuddos chi si pirmitint su lussu de si dormire cando tenet sonnu finas sena èssere malaidos terminales in coma irreversìbile, de mandigare sena èssere coghineri, de si pònnere a cùrrere mancari fagat sos chentu metros in s’enormidade de 12 sigundos, de imparare a memòria una poesia sena èssere Araolla, de artiare sos ogros a chelu sena èssere astronàuta e gasiaicci narende. Una cosa chi si assimìgiat a cussos chi traballant cun sa limba suta su libru paga pùblicu e no ischint ne iscrìere nen lègere e mancu a nàrrere de lis betare una tatza de aba, in sardu. Aicci andat male a si abigiare si, comente e cantu allegat sa gente sarda. O no?

A sos sardos a bìdere sa limba issoro ufitziale lis piaghet meda. Bivent custu mamentu rivolutzionàriu cun naturalesa. nemos s’ispantat pro un’insinna de butega o de ufìtziu e mancu pro una delìbera bilìngue. E a imparare carchi pariga de règulas de iscritura, cun s’alfabetigiatzione de oe no est unu busìllibu pro nemos. E in finis a cuddos chi mentovant s’istandard in tèrmines negativos non lis dait cara su bonu de sa gente. Cuddos sunt petzi pessos de pessadores istràngios a sa Sardigna, mancari fagant “informatzione” in giassigheddos chi nemos si càstiat o cuncordent architeturas (cussas si imbentadas dae su nudda) e giogos de echilìbriu linguisticu subra a funes de aera trùbula. 

Faghent làstima cando istant pista•pista faeddende, in suspu - cun s’istandard issoro imbentadu pro non los cumprèndere nemos – contra a sos seberos de sa polìtica culturale de sa Regione. Petzi una notighedda, ca bi diat chèrrere ora a la contare totu: proade, letores, a nche frundire dae sos iscritos issoro sa paràula “standard” , “LSC” e aici narende e la cambiades cun sa paràula “lingua sarda” . Siguramente cussos testos ant a funtzionare bene e at a èssere craru chi cussos pagos, intelletuales tristos, buròcrates de sa museificatzione de s’ìsula, brutapabiros digitales, faeddant male de s’istandard ca non tenent su coràgiu (bella diat èssere!) de andare contra a sa limba sarda, ca no est sustenìbile publicamente.

Ma nche semus bessende dae sos tempos de sas cosas simbòlicas e semus intrende in sas dificultades de sa produtzione chi nos at a batire a chirru de patas dinnidade de su sardu cun s’istandard de s’istadu. Su tempus e sa cuntzentratzione chi bi cheret pro tènnere custu risurtadu, non pirmitit distratziones e pèrdidas de tempus in chertos contra a chie, legitimamente pro caridade, a detzisu de no imparare su sardu ca, mancari, pessat chi rapresentat una realidade cuncurrente e esterna a sas cumbènias (culturales sceti?) issoro, faghet cada die traballu de polìtica linguistica italiana finas cun istrategias iscurretas e de disinformatzione.

Pro la serrare in curtzu, ca bi tèngio de agabare una “inùtile” tradutzione (deo la fatzo cun s’istandard isperimentale de sa Regione) chi m’est isetende, so cuntentu mannu de sas boghes chi apo intesu custas dies. Totu custa gente a dolore de mata (mi siat perdonadu su de islacanare in unu giassu iscientìficu chi no est meu ca non so mèigu) est sinnu chi chie est traballende pro sa limba de sa gente est faghende bene. Si nono fiant istados mudos e cagliados. Sena còlicas acumpangiadas dae sonos lègios chi pro rispetu a su giornale mi nde paret male a trascrìere. Ma si cumentant a sa sola ca “la musique c’est toujours beaucoup plus que la musique” comente at naradu calicunu . 
Gasi est finas pro sa limba. 

Antonimaria Pala (iscritore)