© LimbaSarda 2004

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

04/02/2005 Autodeterminatzione in sos Paisos Bascos

Su discursu de Ibarretxe

de Micheli Ladu

 Custu est su chi at nau su Lehendakari a sas Cortes:

Sennore Presidente, Sennoras e Sennores Diputaos, Presidente de su Senadu e Senadores, presidente de su Guvernu, Membros de su Guvernu, sennoras e sennores, cherzo chi sas primas allegas meas, rapresentande su guvernu bascu, siant in Euskera, limba ufitziale in su Paisu nostru, e chi est una limba antiga chi su populu nostru at impleau de inzenneru in inzenneru pro espressare sa gana de libertade e sos disizos de amigantzia cun sos ateros populos. So benniu in rapresentansia de su Parlamentu Bascu pro defendere sa proposta de su Istatudu politicu novu, no de su Guvernu o de su Lehendakari, ma sa proposta de Istatudu politicu atzetau dae sa maioria assoluda de su Parlamentu Bascu e, duncas, chi rapresentat sa maioria assoluda de sa sotziedade basca. Lu fatho batinde a custa Camara s'ispirutu de dialogu e negossiassione chi sempere at tentu su populu bascu in s'istoria. Duas allegas primidias antes de colare a sas cosas de importu.
Sa prima est chi faghimus custu atoviu tropu in presse e cun faltas de dibatu politicu. Ca non b'est istada una negossiassione antes de custu atoviu intre su Guvernu bascu e cussu ispanniolu, o sa Camara basca e su Cungressu de sos Diputaos, ma pentzi sa pretesa de isorvere sos nodos oze e bastu. B'at tropa presse de concruire, presse, presse meda cando custu est unu dibatu chi tenet bisonzu de serenidade manna.
Sa segunda chistione est chi sa pelea basca, su problema bascu, sa chistione basca, su matessi, mutiela cumente cheries, no est nova in custa Camara e nemancu su dibatu, né ego sa prima pessone chi est bennia a nde chistionare e nemancu apo a essere, a siguru, s'urtima. 

Pesso chi bi siant unu muntone de cosas chi meretant de esser ammentàs. 

Sa prima pertocat a s'esistensia de sa violentzia de s'ETA. Sa violentzia de s'ETA est inumana, chene coro, chi faghet dannu meda a sas pessones e a sas familias chi retzint atentaos. Ma su dannu prus mannu l'ant fatu a s'immazine de unu populu masedu e traballadore cumente a cussu bascu. Peroe non si podet cunfundere su chi est su problema politicu de tratamentos intre Euskadi e Ispannia, chi est prus cabidianu, prus primidiu de s'esistensia inumana de s'ETA. Sunt belle 200 annos chi peleamus in custa Camara pro su tratamentu politicu intre Euskadi e Ispannia. Sunt belle 200 annos dae cando est comintzà cudda pelea cun sa Costitutzione de Bonaparte a partire dae su 1808, cun sa Costitutzione de Cadiz a partire dae su 1812, cun sas lezes de abolitzione forale de su 1839 e 1876. Semus ainnantis de un'istoria chi, in termines de cunvivensia, non semus resessios a resolvere in custos urtimos 200 annos intre s'unu e s'ateru. No amus imbentau nudda. No at imbentau nudda su Parlamentu bascu cando at aproadu unu Istatudu politicu novu pro sa comunidade basca. Peroe no so benniu pro faeddare de su colau, ma mescamente pro chistionare de su benidore, e si tenimus sa chimera de mandare ainnantis e creschere s'autoguvernu, est ca amus bidu chi s'autoguvernu de s'Istatudu de Guernica est istau sinonimu de benistare e duncas cherimus mazore e mezore autoguvernu. Isbetamus unu benidore ci neat emmo a su deritu de sa sotziedade basca de poder seperare. Unu benidore chi neat emmo a un'Istadu a manu tenta e no cuvada. Deritu de seperare e obbligu de tratare, custa est a zudissiu meu, custa est a zudissiu de sa Camara basca, oze in manera maioritaria, sa crai de solutzione democratica de sas brias e peleas de custos urtimos 200 annos. Oze presento un'acordu de maioria assoluda aparitzadu in su Guvernu bascu. Ma non servit chistionare de regulas de zogu, si vois non sezi dispostos a negossiare. E tando ego mi pregunto "Proite timies? Proite tenies timore chi si formet una Cummissione de su Parlamentu bascu e de custas Cortes pro comintzare una negossiassione? A chie depimus timere? A chie depet timere custa Camara?" Ego credo in su dialogu. Pro custu so benniu a noghe rapresentande su Guvernu bascu. Ma a intendere sos medios de comunicatzione, vois che azis zai detzidiu, galu antes de comintzare su dibatu.
Mancari gai, bos cherzo ammentare una cosa. Si so benniu est ca credo chi, in s'intre chi tenimus sa possibilidade de allegare, amus a defendere una e mille bortas su deritu de su populu bascu de seperare su propiu benidore. Pro custu pesso chi siat de importu, moendeche totus sas dificultades, istare oze in noghe.

Segundu messazu. Su populu bascu est unu populu creschiu e maiorenne, sa sotziedade basca est ispibilla, moderna e prurale e ampaniat su benidore cun ispera, semus una sotziedade de capìa e madura e duncas cherimus pigare detzisiones nois matessi. Euskadi est oze una sotziedade chi ampaniat ainnantis, semus creande triballu, amus fatu 4000 impresas novas in s'urtima legisladura, in su 2004 sunt bennios unu muntone de turistas superande cada record de bisitas. Semus unu Paisu seriu e solidale e s'autoguvernu in Euskadi est sinonimu de benistare. Pro custu cherimus prus autoguvernu, non pro nos iscorrare cun Madrid, né cun su Guvernu ispanniolu né cun custa Camara, no, in Euskadi cherimus prus autoguvernu pro sighire a vivere menzus, pro mezorare su livellu de benistare de sos bascos e sas bascas. Una sotziedade prurale dae su puntu de bista politicu, culturale, limbisticu e de sos sentidos de identidade, emmo, peroe tenimus unu minimu comune denominadore: totus semus bascos, e oze prus de otto pessones cada deghe bascos e bascas pessant chi est a nois chi pertocat su seperu de su benidore nostru.

Tertzu messazu. Sa proposta chi ego presento in noghe in numene de su Parlamentu bascu est una proposta pro sa cunvivensia e non pro truncare. Cherimus pentzi una libera associatzione fata de bonu coro.

Cuartu messazu. Est una proposta legale, lezitima e democratica, est una proposta legale pro una negossiassione bilaterale cun sas Cortes, propiu cumente narat sa Costitutzione. Est legale proite est retzida in acordu cun s'articulu 46 de s'Istatudu e presentà legalmente a sas Cortes pro comintzare una negossiassione, e 36000 familias bascas in bator annos ant postu manos e parres a su prozetu chi oze presento, e su matessi Tribunale Costitutzionale in su 2004 nos at dau resone pro lu presentare in noghe. S'unica cosa chi at inditau su Tribunale est chi antes depiavamus negossiare in su Parlamentu nostru e apustis, de obbligu, in custa Camara. Ma mi pregunto ite negossiassione nd'at a issire a foras, si bois de su PP e de su PSOE no azis mai partecipau in custos urtimos bator annos a custu Istatudu. Non semus ainnantis de unu problema giuridicu ma a una voluntade politica. Semus cumbintos chi sa Costitutzione tenzat sos trastis pro dare su diritu a sos bascos de seperare su propiu benidore, custu est su costitutzionalismu, non su chi impleat sas normas zuridicas cumente armas arrodàs, cumente elementos de impossibilidade.

Su cuintu messazu meu est chi tenimus una possibilidade istorica pro aperrere sa zenna a sa solutzione de su problema bascu. Pro custu benzo porrindebos sa manu de sa sotziedade basca. Non refudezas su dialogu e sa negossiassione. Oze, 166 annos apustis de sa prima leze de abolitzione forale, de sos deritos istoricos e de sos Fueros modios cun sa fortza, apustis de aere reconnotu in sa propia Costitutzione ispanniola chi custos deritos esistiant in relatzione de sos territorios forales, chistionandene in s'Istatudu de Autonomia de Guernica, oze tenimus una possibilidade istorica si non refudades sa manu chi benzo a bos porrire in numene de sas istitutziones democraticas bascas. Custa proposta, sennoras e sennores, no est unu problema, sa proposta est una possibilidade.
Ego non cuncordo cun calicunu de bois chi pessat chi su dibatu politicu trunchet. Su dibatu politicu non dividit, su dibatu politicu est cussu chi impossibilitat sa divisione. Su chi dividit est non negossiare. 
Ma no est pertzisu timere de sa democratzia, non si depet timere chi sas sotziedades benzant consultadas. E tando, cal'est custu timore? Timimus su chi s'at a preguntare a sos bascos o sa resposta chi issos ant a dare?

Messazu pro concruire, ca m'abbarrat pagu tempus, Presidente.
Su primu pro narrer a custa Camara chi so ottimista proite, colet su chi colet oze in noghe, si votet su chi si votet in custa Camara, no at a essere né su printzipiu né s'accabu de unu caminu chi non tenet de torrare a segus e chi at a accabare pentzi cun sa consulta democratica de sa sotziedade basca.
In segundu logu, unu messazu pro bois etotu, sennore Presidente, sennore Zapatero e pro sennore Rajoy. Bois che azis zai cuncordau su chi in noghe si depiat intames tratare, e in custa cadira b'at su rapresentante de unu populu masedu e tzivile chi benit a pedire su dialogu e su respetu de su seperu democraticu de sa zente. Bois intames che azis zai cuncordau, non b'at de lu negare, tenies su deritu de lu fagher, peroe depies fintzas dare ispiegassiones a totus sos bascos e bascas chi bois duos azis seperau de cumente at a essere su benidore nostru. E chi a nudda at a servire su seperu democraticu chi sos bascos ant a dare, proite bois zai che l'azis fatu pro issos.
Su tertzu messazu est a s'Unione Europea, a sa comunidade internatzionale. Cherzo narrer a issas chi so in noghe pro rapresentare su Parlamentu de unu Paisu chi pedit respetu chene malesa. Non benimus a cumandare nudda e a nemos, pentzi a dare sa manu nostra. Tenimus trastis zuridicos e politicos, non de su seculu XIX ma de su XXI pro cumprendere e isvilupare su deritu a seperare e s'obbligu de tratare, gai e cumente oze sunt faghende in sotziedades che a su Canada o a s'Irlanda.
Su cuartu messazu est pro sa sotziedade ispanniola, pro li narrer chi est possibile otennere unu modellu politicu pro cunvivere e istare zuntos in Europa respetandonos s'unu cun s'ateru. Isco chi b'at unu muntone de zente in Ispannia chi cumprendet chi su benidore de Euskadi lu depimus seperare propiu nois bascos, zente meda, mescamente su populu andalusu, su populu gallegu e cussu catalanu.

Accabo cun nd'unu messazu a totu sa sotziedade basca. So orgulliosu de su populu bascu, de s'istoria nostra millenaria, de sa limba nostra, una de sas prus antigas de Europa, peroe so galu prus orgolliosu de sos omines e sas feminas nostros e a issos nao chi su benidore est su nostru, tratande cun sos ateros, peroe l'amus a iscriere cun manos nostras!
DOCUMENTOS:

S'istoria de su natzionalismu bascu e de su Plan Ibarretxe

Sos votos a su Plan

S'Istatudu bascu

A segus