Ma pro ite in sas televisione sardas b'at unu muntone de ballos e folclore e mai nudda de limba o istòria? Si podet dare chi sa musealizatzione e ispetacularizatzione de s'identidade potzat serbire pro blocare un'àtera idea de Sardigna? Chi su ballu tundu e su costùmene serbant oe finas pro disardizare sa gente e los italianizare cun s'illusione però m de èssere semper sardos. 

Est un'argumentu malu a ispianare cussu de sas relatziones intre folclore e polìtica linguìstica. Mescamente ca nudda prus de sas traditziones populares diat dèpere agiudare su mundu de sa limba sarda e in tames semus bidende totu su contràriu. Custu fatu nos dat dolu e anneu pro ite, si puru semus seguros chi petzi sa modernidade podet sarbare sa limba sarda, cussas usàntzias e costumàntzias de sos mannos nostros las giughimus in coro nois etotu. E a las criticare, ca las sunt ruinende e impreende contras a sa sardidade matessi, nos faghet male.

Ma, a dolu mannu, est in pigada, o "in essida" comente si narat in ateru unu tretu, unu tratare de iscàmbiu profetosu e parìvile intre custos duos setores culturales. Antis, est perigulosu meda su chi a bias costumat a costare: su mundu folclorìsticu refudat sa limba sarda e si prestat a un'italianizatzione linguìstica finas de sas cosas prus sardas chi bi sunt. Pro non nàrrere chi, in sos casos prus feos, si ischierat contras a s'istandardizatzione e a s'atualizatzione de su sardu.

Sende chi su folclore naschet dae una musealizatzione e cristallizatzione de sas traditziones (o de cussu chi si pensat chi siat traditzionale cun o sena bases iscientìficas averiguàbiles), chie faghet parte de custu ambiente non resessit a cumprèndere su protzessu de modernizatzione de sa limba chi, in tames, pro subravìvere, si cheret "dinamizare", refudende cale si siat museificatzione. Sa cosa prus curiosa est chi nointames sa folclorizatzione - mescamente dae cando est divenida arte de ispetàculu e resursa econòmica de una filera de operadores - siat sutaposta a interventos artifitziales de istandardizatzione e de "reinventzione", no atzetat chi su matessi traballu siat fatu in polìtica linguìstica. 

Custa disamistade intre mundos chi diant dèpere traballare paris però faghet dannu. Pro su gosu de sos nemigos de sa limba chi, a manera òvia, istimant meda su folclore, ma non sa cultura moderna espressada in limba sarda.

Ma sas culturas antigas de sas artes, de sas bestimentas, de sa mùsica, de su mandigare ant sèmper "faeddadu" in sardu. Su sardu est a s'abratzeta dae semper cun custu mundu. Est abarradu in cumpangia de su mundu folclorìsticu finas a sas ghennas de sa modernidade cando "antigu" e "modernu" sunt divenidas duas entidades antitèticas. Posca totu est cambiadu. 

Oe su folclore (finas cando est una forma curiosa de ispetàculu o lu cramant "etno-antropologia" o "traditzione populare" pro li dare forsis prus balia) est veiculadu belle totu in limba italiana e custu, nessi a nois, non nos piaghet. Amus bidu in custos ùrtimos trinta annos sa nàschida de grupos mascarados, folclorìsticos e coros etno-alpinos in totue, ma non semper si a unu pitzinu li insìgiant su ballu, li insìngiant sa limba puru.

In su tenore o in sos coros pro cantare nessi sa limba est a òbrigu, ma, ponimus su casu, unu mamutoneddu o unu ballerineddu chi non resessit a faeddare in sardu ite rapresentat de s'identidade nostra?

Ma ite est prus importante pro s'identidade de sos pitzinnos su passu, sa caratza, su costùmene o sa limba? Ite lu faghet prus sardu a su deddu? Comente podet àere dura sa cultura nostra si amparamus petzi custos profilos "antigòrios" e "popularescos" de su passadu nostru? E mancari lassamus a banda belle gasi sa limba?

Non semus faeddende de cosas de pagu contu giai chi in Sardigna est meda sa gente chi si remenat in custas cosas. E de seguru non sunt, in ideas e sentidos, contras a sa chistione de sa limba. E forsis podet costare puru chi calecunu s'ofendat. Ma, in custas pàginas, amus leadu s'avesu dae meda de iscaretzire finas argumentos malos a isboligare. B'at de nàrrere, semper e cando, ca non totus sunt de sa matessi casta. 

Non tocat difatis a rùere in sa faddonca de refudare in totu su mundu folclorìsticu e ismanniare sa primma e sa disamistade. Antis, diat èssere prus pretzisu a chircare de cumprèndere comente si podet fàghere pro "torrare a sa Libra" custu mundu puru.

Su movimentu de sos Tenores, pro nde nàrrere unu, mi paret chi fatzat etzetzione. B'at prus limba faeddada, atinu e cussèntzia culturale. Podet èssere un'alleadu mannu pro su movimentu linguìsticu. Àteros puru in su mundu de sos cantadores ant cumentzadu a cumprèndere chi sa limba veiculare depet èssere sa limba sarda si nono, cantende in sardu ma faeddende in italianu, si ghetat lua in sa terra in ue diant dèpere coltivare s'arte issoro etotu. Pro cantantes medas de sa mùsica pop in limba si diat pòdere nàrrere su matessi, ma cussu est un'àteru contu. 

Oe in die sos chi sunt de a veras perigulosos sunt sos chi chircant de giustìficare a manera iscientìfica (?!) su folclorismu feu chi faghent. In prus proant a presentare su parallelu intre traditziones beras, presuntas o torradas a imbentare e divisiones linguìsticas oportunìsticas de su sardu. Paris a sa "limba campidanesa" e a sa "limba logudoresa" (ma e su nugoresu inue lu lassamus? e su baroniesu? e su sulcitanu? e s'ogiastrinu?) naschent sas rispetivas poesias chi arguai si essint foras dae sas làcanas impostas... !!!


In realidade su mundu antropològicu traditzionale fiat e est prus complicadu gasi comente sunt sos dialetos de una limba naturale. Si sonaiat a launeddas in Ovodda e si cantaiat a mutetu froridu o "istivìngiu" finas in su Mandrolisai-Sartzidanu. Sa repentina e su cantu polifònicu non fiant istrobos, mentres sa gara "a bolu" in su Noighentos at unificadu totu sa Sardigna. Cosa chi no ant fatu àteras formas de poesia populare ca fiant e sunt elitàrias meda in su metru e in sa fruitzione. 

Sigomente su folclore, sende chi no resurtat dae una mediatzione culta, ma petzi dae s'espressada populare de gente chi at istudiadu pagu, rapresentat bene sa divisione "tribale" - comente narat Bolognesi - de sos sardos chi est contras a s'unidade natzionale. Sos chi non cherent s'unidade de sa limba (e de sa natzione) l'istrumentalizant a fines issoro. Su folclore, gasi fatu a cantos territoriales, favoresset sa colonizatzione linguìstica cun s'iscusa de amparare sas variantes e traditziones locales. 

Totu custu in càmbiu de su pagu dinari de calicuna serada in palcu o de calicuna cumpresèntzia televisiva. 

Si allughimus sa televisione a cale si siat ora, podimus bìdere chi sos ballos e sas isfiladas folclorìsticas non sunt proibidas comente sa limba. Antis, s'oligarchia mediàticu-culturale chi crisat sa limba, paret chi incoragit custu girare in tundu sena pasu e cussas protzessiones in carrera a fatu de carchi santu. 

Forsis, s'identidade chi piaghet a issos, a sos oligarcas, est belle gasi cussa ca no istrobat sa màchina de s'indùstria culturale italiota e collonat sos sardos dende.lis su metadone de su costùmene e de su ballu, mentres los disintossicat dae s'identidade de pòpulu. 

Pro congruire, si podet cunfessare chi cun su folcore est unu raportu de istima e tìrria. Un'amore turmentadu e male postu. Nos piaghet e nos ponet in pedinu cando si bendet s'ànima pro pigare a palcu o essire in Videolina.

Ma abarrat semper bellu a ballare cun sos amigos bestidos normales e finas, a bias, a si bestire cun su costùmene antigu o in belludu. Ma ite infadu cussu girare in tundu televisivu eternu caratzados de sardos antigos. Ite ossessione. Sa màscara de un'identidade acascabellada. Girare, girare, girare e non lòmpere a logu perunu. Sa televisione ti nde prenat sos ogros a ogni ora e die.

Ite nevrosi fea de identidade in isfaghimentu...



redatzione diariulimba