SU GIASSU
Domo
Ite est Diariulimba
Sa gerčntzia de Diariulimba
Su Sňtziu Limba Sarda
Organigramma de su Sňtziu
LINKS
ARCHIVIU annu pro annu 
Pro retzire sa lětera de noas
ISCRIENOS
diariulimba@sotziulimbasarda.net



Diretore: Pepe Corňngiu       Coord.Editoriale: Micheli Ladu
CHISTIONES

10/09/2006 
Gakuji: istňria de unu anŕcrono-biagiadore 
[de Micheli Ladu ]


Su ses de capudanni in Giappone est nŕschidu unu mascru in s’ereu de sos imperadores, un’erentzia chi esistit e resistit dae prus de duamigia annos chene tčnnere nemmancu unu sambenadu, ca essende de natura divina custu non li deghet. Custu est su Giappone. Gasi modernu e peroe finas gosi antigu. Imperadores e canes robots, ritos ancestrales pro sa nŕschida de unu mascru e festas a s’americana, nintendo e geishas. 

Shinohara Gakuji arribat dae custu mundu, dae Yokohama, tres miliones de pessones, a duas bortas sas chi istant in s’ěsula nostra. Est partidu dae sa Sardigna sa matessi die de cando est nŕschidu cussu chi at a čssere s’imperadore in tempos benidores, est partidu chi pariat un’ŕtera pessone dae cando est arribbadu, est partidu e in is ogros si podiat lčghere: “eja, apo cumpresu”. Cumpresu ite?


Pro lu ischire tocat a torrare a su oto de austu, a una telefonada chi retzo dae Ornella Demuru chi traballat in sa Regione pro su progetu Comunas: “Mira ca b’at unu giapponesu chi cheret imparare su sardu! Li podes imparare carchi cosa?” “Bi diat a mancare, comente chi fatu”. 


Arribat e lu bio: tenet una conca de istupu, pilos longos e nieddos, ocros minůgios in segus de duas ugeras a gůciu, est lŕngiu e paret chědrinu. Tenet trintaduos annos ma in cara nde mostrat bintichimbe. Paret unu dischenteddu ma ch’est laureadu dae deghe annos in Iscičntzia Politicas. In fatu tenet pentzi una buza a coddu e una prus minore presa a su chintu in ue che ponet sos documentos e papereddos cun unu lapis. De sardu nd’at intesu solu allegare, che ispŕstigat ganteddu s’italianu, ma connoschet bene ispanniolu e catalanu, “bellaggai apo fatu s’erasmus in Catalogna” pesso in intro de mene. Connoschet finas a sa limba basca ca in ive est abbarradu belle un’annu. E su tedescu ca in cue s’est firmadu a istudiare linguěstica. 

“Ajň, beni cun mecus” Li naro. 

No achipimus a nos sčdere in unu tzilleri chi iscňvio un’ŕtera cosa: no est bčnniu in Sardigna solu pro imparare sa limba nostra ma finas pro fŕghere su tzeracu! Emmo su tzeracu, e a gratis! Traballu in logu de pappare e dormire. Gasi at fatu finas anco sos bascos. Cantu ambas duas sas cosas, faghere su tzeracu e imparare sa limba, siant presas s’una cun s’ŕtera galu no isco. Incomintzat a mi bčnnere carchi duda. Nusco carchi cosa chi no andat. Totindunu mi subenit s’immŕgine de cuddos biagiadores a molente chi chircavant su coro de su coro de su coro de sa Sardigna. No isbŕllio, cun duas allegas cumprendo dae Gakuji chi at letu “la vita rustica” de Wagner in Zermŕnia. Est unu istimadore suo e de sos biagiadores de s’otighentos. Ite est chircande in s’ěsula nostra? Paret chi siat chircande cudda casta de cosa chi mutint arcaicidade, mancari chi a mene pŕrgiat chi siat fuinde dae cudda cosa chi est s’omologazione de sa globalizatzione, mancari chi a mene pŕrgiat siat sighinde unu bisu totu suo, pŕrgiat chi cherzat bogare a campu secretos nostros comomai ismentigados o prus che ŕteru mai esistidos. 

Non tenet in fatu nen mŕchina fotogrŕfica nen telefoneddu: pessat chi inoghe non li potzant servire. Pro duas dies li chistiono de sardu, variantes e Limba Sarda Comuna. Mi narat chi est sa matessi cosa pro sos bascos e chi est una bona sorte a tčnnere unu istandard. Imparat deretu Gakuji, connoschet su vocabolŕriu de Sugeta sardu-giapponesu, est unu piciocu sidiu de connoschčntzia, a cada cosa nova chi biet o li naro s’ispantat che piseddu, bogat unu cuaderneddu o unu paperi e iscriet in sardu e in giapponesu, a bortas righende a bortas dudende. De unu ghetu mi dispiaghet chi siat bčnnidu in chirca de s’arcaicidade, ma lu lasso fŕghere: pro calicuna cosa est mčgius a iscrammentare a sa sola, chene faeddos e cussěgios de ŕtere. 


Intendo a Roberto Spano de Orroli, li conto de su giapponesu e abbarrat incantadu: Roberto traballat cumente cussigieri de mercadu in Sa Sienda, su cuile de Pinuccio Cancedda de Nurri in ue traditzione e modernidade, turismu e cummčrciu si mesturant. “Adota una berbeghe a distŕntzia” est su progetu de Sa Sienda: una pessone adotat a gratis una berbeghe e li donat unu nůmene, in cambiu cňmporat sa produtzione biologica: pischeddas de casu, recottu, ňgiu, frčgula, sartitzu cun sparau, mirto e ŕteru. Traballat Gakuji, bene e meda, sighit a imparare sa limba. Sandro Cancedda cussigieri in provincia de Casteddu, fěgiu de Tziu Pinůcciu, li donat sos cusěngios e ŕteros bestires de traballu. 

Gakuji andat paris cun Roberto e Sandro a Villaputzu pro bčndere is produtos de Sa Sienda e fŕghere adottare carchi berbeghe. Tziu Pinucciu e sa mugiere lu tratant che fěgiu, ma in su giaponesu si denotat un’istěgia de tristura. Lu repetit paritzas bortas: “Chčrgio andare a běere ŕteru, chčrgio běere su Gennargentu, su Supramonte e ŕteros pastores.” Ornella torrat dae sas vacŕntzias e andat a lu bisitare cun duas amigas: nde torrat cun unu bottiolu de marmellada de mura in donu. In su mintre Gakuji essit in s’Unione Sarda e in La Stampa, unu muntone de pastores dae totu sa Sardigna si brindant pro l’imparare s’arte. Chie lu cheret in Laconi, in Meana, in Ollolai, in su Sulcis, in Planargia. 

Cun Roberto chistionamus, paret lŕstima a lassare unu logu e gente ospitale gasi, gante su traballu de pastore est su matessi in totuve. “Lŕssalu iscrammentare” li naro a Roberto “si cheret běere ŕteru l’at a běere, ma non su chi s’isbetat”. Mancant pagas dies a si nche mňvere, su tantu de che andare a Ulěana pro una chida e a unu sartu in su Gennargentu pro bŕtoro dies a 1200 metros de artŕria pro si che irgulare e movere su disěgiu. Cando torrat a Casteddu dae Nurri a Gakuji l’agato chi istat mčgius ca s’est ingrussadu in sa carena (a mandigare, mandigat pro tres pessones, abbellu-abbellu ma meda) e donat finas a mene unu bottiolu de marmellada. 


In Ulěana nos isbetat Tonino notu “Puntzitta”. Tonino est unu omine de bonu coro, non faghet a li cherrer male, est unu filŕntropo de sesi. Faghet su pastore e est capassu a cughinare. Cughinat pro sos istrŕngios cando andat a fŕghere sas escursiones in Lanaitto cun Fabritziu Caggiari de “Sardegna Nascosta” ŕtera pessone chi balet su tantu de connňschere. Tonino connoschet sos istrŕngios: cando l’avio chistionadu de Gakuji m’aviat averguadu “ Lŕ, deo ti lu pigo peroe nŕra-li chi finas nois pastores sardos semus in su 2006”. Tonino est ňmine de mundu chene ŕere lassadu Ulěana, non bŕgiulat sa gente istrŕngia chi benit a ive chircande s’arcaicidade, non podet běere sos anŕcrono-biagiadores. “Gakuji at a iscaddare?” Mi dimando. Lu torro a běere apustis de una chida. Est cuntentu. Sos fěgios e sas fěgias de Tonino l’ant imparadu unu muntone de cosas in sardu, e Gakuji s’ispantat chi in Sardigna connoschent su Shogun Mitzukunimito e su Sushi. 


Andamus a Biddamanna, o mčgius, a unu tzilleri chi b’at in su běviu cun Lanusei. In ive colat mesu Ogiastra, Gakuji connoschet unu muntone de pessones e intendet chistionare in sardu de totu, gasi comente in Nurri e in Ulěana. Una limba chi chistionat de cosas de oe, de polětica, ambiente, economia,pallone, murra e istrumpa. E chi no est solu de sos pastores, ma finas de sos laureados. Chistionat e bufat, Gakuji. Gabriele Rubiu, cussigeri in sa prověncia de s’Ogiastra nos giughet a su cuile de Anghelu notu “Farfalla”de Biddanoa Strisŕili. 1200 metros de artŕria in su Gennargentu a lŕcana cun Orgňsolo. Cuile cun satellitare e donzi casta de tecnologia pro donnia bisňngiu: cando frocat, su nie abbarrat tres meses e su pastore isoladu. Mandigamus paris cun gente de Ortullč, Talana, Nůgoro, Biddanoa e Biddamanna.


In unu molinete de faeddos Gakuji essit a foras paris cun mecus, abbassat sa conca e camminat unu bonu tretu, s’astringet sas lavras cun duos pňddighes, ŕrtiat sa conca, mi cŕstiat in ogros, mi narat : “Ja,ja,ja” Paret unu cantu giapponesu o fortzis est provande a nŕrrere “eja, eja, eja” in tedescu. 

“Apo cumpresu”. M’inditat una perda, in cue nos sedimus. Partit cun unu attaccu de sabidoria giapponese : « Lo che pienso… su chi penso est chi custu biŕgiu in chirca de s’arcaicidade, in noghe, in su 2006, est una cosa faddida. So cuntentu de l’ŕere cumpresu. S’arcaicidade est fata pro sas cosas mortas o pro sas perdas che a custa ue semus sčtios o pro cussas de is nuraghe bostros. Est cosa chi si depent peleare su bentu o s’abba o s’arena. No est cosa pro sos ňmines o sas limbas chi si faeddant. A sas cosas bivas pertocat su rennovamentu. Sa modernidade est diferente dae logu in logu ma li deghet de prus a sas pessones, a sas ideas e a sa limba bostra. Limba sarda e internet, corda e satellitare, casu martzu e telefoneddos sunt formas de sa bostra modernidade.” 

Torrat a s’astrěnghere sas lavras “ja,ja,ja! Como apo cumpresu“ “Ite?” Li pregunto. “Cando torro in Sardigna mi depo comporare unu telefoneddu, si chčrgio chistionare e imparare su sardu cun sos pastores e sos ŕteros amigos laureados” Ch’est tardu e nos saludamus lassŕndenos in palas cussa perda de arcaicidade. 

Adiosu Gakuji. A nos běere a binente.
 

Micheli Ladu


  




 

 
 
 

 

 
diariulimba@sotziulimbasarda.net  © sotziulimbasarda 2004-2006,"e' vietato riprodurre articoli originali o estratti da questo sito senza l'assenso della direzione"