SU GIASSU
Domo
Ite est Diariulimba
Sa gerèntzia de Diariulimba
Su Sòtziu Limba Sarda
Organigramma de su Sòtziu
LINKS
ARCHIVIU annu pro annu 
Pro retzire sa lìtera de noas
ISCRIENOS
diariulimba@sotziulimbasarda.net



Diretore:  Micheli Ladu - Editore: Sòtziu Limba Sarda
CHISTIONES

30/10/2008 
Abilidades e cumpetèntzias de un'operadore de isportellu linguìsticu 
[de Antoni Nàtziu Garau]

Passaus cincu o ses annus de candu is isportellus linguìsticus prevìdius de s’art. 9 de sa L. 482/1999 ant cummentzau a trabballai, nascit s’abbisòngiu de iscerai mellus ita tottu aiat a deppi isciri fai s’operadori de isportellu, est a nai cali aiant a deppi essi is abilidadis e is cumpetèntzias suas.
Ma, po non ponni su carru ananti de is bois, su perfilu e is cumpetèntzias de calisisiat trabballadori aiat a deppi essi pintau appustis de ai cumprèndiu beni su chi deppit fai, ita pertocant is fainas chi deppit ispoddiai in su fai suu de dònnia dì. A tenori de s’istampu su babballotti! Po segai in curtzu, cun sa cuscièntzia ca custa chistioni puru minescit un’arrexonamentu articulau, pibincosu e ladinu, chi castit fintzas a is abbisòngius realis de is fueddadoris de sa lìngua de minoria, a is motivatzionis chi tenint po dd’impreai in calisisiat situatzioni de comunicatzioni e a is maneras prus discantzosas po aderetzai su rapportu parangau intra de is variedadis linguìsticas de su repertòriu insoru, naraus tautologicamenti ca is fainas chi deppit fai s’operadori funt cussas indittadas me in is leis e me in is progettus approvaus de Regioni e Presidèntzia de su Contzillu dei is Ministrus e chi, a bortas, non funt accraradas beni beni: affortiai s’istatus de sa lìngua de minoria, furriai sa modulìstica de s’Amministratzioni Pùbblica, s’istatutu, is delìberas, is avvisus e atrus documentus, furriai is formas de pubblicidadi de is àutus, cuncordai attividadis de promotzioni e avvaloramentu chi donint visibilidadi a sa lìngua de minoria, e sighendi a nai.
Po tallai su perfilu de is cumpetèntzias de s’operadori de isportellu, provaus a ponni s’una infattu de s’atra is previsionis de is leis e de is atras normativas de arriferimentu.

Lei 15 de su mesi de nadali 1999, n. 482
S’art. 9, comma 1, de sa Lei 482/1999 narat ca “… est permìttiu, me in is uffìtzius de is amministratzionis pùbblicas, s’mpreu orali e iscrittu de sa lìngua ammìttia a tutela”. Su comma 2 de su pròpriu artìculu acciungit ca “… is amministratzionis pùbblicas assegurant, fintzas cun cunventzionis cun atrus entis, sa presèntzia de personali chi siat capatzu de arrespundi a is domandas de su pùbblicu impreendi sa lìngua ammìttia a tutela”. Is abilidadis chi deppit tenni su personali non funt accraradas! Infinis, s’art. 7, comma 3, narat ca chi calincunu contzilleri o assessori comunali, provinciali, de comunidadi montana, regionali, ecc. decrarat de non connosci sa lìngua ammìttia a tutela, “ … deppit essi assegurada luegus una furriadura in lìngua italiana”. Non si cumprendit e chini ddu deppat fai custu tramudamentu, chi est su fueddadori etottu de sa lìngua de minoria o su personali de s’enti pùbblicu.

Decretu de su Presidenti de sa Repùbblica 2 de su mesi de maiu 2001, n. 345
Su D.P.R. 2 de maiu de su 2001, n. 345, est a nai s’arregulamentu de attuatzioni de sa L. 482/1999, acciungit calincuna cosittedda, ma non bastat a su pròpriu. S’art. 4, comma 2, accrarat ca deppit essi s’enti locali o sa regioni a assegurai “ … sa presèntzia de personali intèrpreti cualificau” po sa furriadura lestra chi previdit s’art. 7 de sa L. 482/1999 chi eus arremonau innantis. S’art. 5 narat ca “is comunus … si serbint de furriadoris cualificaus po sa pubblicatzioni in sa lìngua ammìttia a tutela de is àutus ufficialis de s’Istadu, de is regionis e de is entis localis …”. S’art. 6, comma 1, accrarat ca “ … is uffìtzius de is amministratzionis pùbblicas … aperrint assumancu un’isportellu po is cittadinus chi manìggiant sa lìngua ammìttia a tutela e podint previdi indittus po su pùbblicu iscrittus, cun mannària gràfica oguali, in italianu e in sa lìngua ammìttia a tutela”. Su comma 3 de su pròpriu artìculu indittat is istitutus e is sòtzius chi is uffìtzius de is amministratzionis pùbblicas podint circai po “ … adattai e formai personali chi siat capatzu de attendi a is abbisòngius de sa lei”, acciungendi puru ca – cun sa pròpriu punna – podint fintzas fai unu sòtziu intra de issus etottu. Su comma 4 arregordat ca “tottu is formas de pubblicidadi de is àutus prevìdius de leis funt fattas in lìngua italiana, abarrendi firma sa possibilidadi de ddas fai in sa lìngua ammìttia a tutela puru”. Infinis, su tìtulu de s’art. 10, “Intèrpretis e furriadoris”, si presentat commenti un’ispera manna po s’agiudai a cumprendi su chi s’interessat, ma abarrat un’ispera iscetti, sendi chi si narat ca “in matèria de incàrrigus a is intèrpretis e furriadoris, ballint is disponimentus de lei e cuntrattualis in vigèntzia, fintzas po su chi pertocat sa paga”.
Su D.P.R. 345/2001 incummentzat, mancai a manera non deretta, a fai iscerai su perfilu de intèrpreti e de furriadori chi, in prus a is atras cosas, deppit tenni s’operadori de isportellu. Chi ndi calaus de su livellu normativu generali a sa realidadi sarda, si cumprendit derettu ca in Sardìnnia, cun arriferimentu a is logus innui si fueddat una variedadi de sardu, su trabballu de interpretariau non serbit, ca su prus de is bortas sa cumpetèntzia linguistica chi amministradoris e impiegaus de is entis localis e de sa Regioni tenint de su sardu, chi non est inderettura attiva, est a nai produsidora, est assumancu passiva, arriccidora. Cun atrus fueddus, foras siat che dònnia morti de paba, non serbit chi ddui siat un’intèrpreti chi assegurit sa comunicatzioni intra de un’amministradori, unu funtzionàriu o un’impiegau e su cittadinu.

Lei 24 de su mesi de nadali de su 2007, n. 244 (Finantziària natzionali)
S’art. 3, commas 76 e is chi sìghint, de sa Lei Finantziària natzionali e tottu sa cabiddada de circularis, delìberas e parris de is atrus uffìtzius de s’Istadu chi ant circau de ddus accrarai (sa Circulari de su Dipartimentu de sa Funtzioni Pùbblica n. 2 de s’11 de martzu de su 2008; sa Deliberatzioni de sa Corti de is Contus – Setzioni de is Autonomias n. 6/AUT de su 14 de martzu de su 2008; sa Circulari de su Dipartimentu po is Affàrius Regionalis n. 2689 de su 1 de abrili de su 2008; su Parri de su Dipartimentu de sa Funtzioni Pùbblica – U.P.P.A. n. 32 de su 30 de abrili de su 2008; infinis, sa Deliberatzioni de sa Corti de is Contus – Setzioni Regionali de Controllu po sa Calàbria n. 183 de su 25 de trèulas de su 2008), mancai non pertochit is chistionis ispecìficas de sa cumpetèntzia de s’operadori de isportellu, at fattu nasci dudas e timorias mannas in s’isceberu de su personali, po mori de s’abbisòngiu de una “particulari e cumprovada ispecializzatzioni universitària” chi deppint tenni is collaboradoris de s’Amministratzioni Pùbblica cun cuntrattu de trabballu autònumu, de natura occasionali o coordinada e fittiana. Is màllias istrintas de custu disponimentu ddas at ammanniadas unu pagheddu sa Lei 6 de su mesi de austu de su 2008, n. 133, chi acciungit unu “fintzas universitària” a sa frasi de sa Finantziària, ma abarrant ancora dudas, ca non est craru craru s’istatus de is trabballadoris de is isportellus linguìsticus cunforma a custa lei noa.

Is tres cumpetèntzias e is ottu abilidadis de fundamentu
Tottu is leis e is atras normativas arremonadas si permittint de pintai unu perfilu de is abilidadis e de is cumpetèntzias de s’operadori de isportellu cun trassa deduttiva, ca nisciunu disponimentu o circulari ponit in craru commenti s’ispettat ita deppit isciri fai s’operadori, abarrendi – invècias – in su livellu generali de s’abbisòngiu “chi connòsciat sa lìngua de minoria”. Ma ita bollit nai “connosci sa lìngua de minoria”?
Po pintai non sa puba de s’operadori, ma su perfilu ladinu de is cumpetèntzias cosa sua, issu non podit fai de mancu – a parri nostu – de tenni una cumpetèntzia linguìstica (chi pertocat sa connoscèntzia de su lèssicu e de sa grammàtiga, est a nai de is arrègulas chi cummandant sa lìngua e chi permittint de cumprendi e prodùsiri espressionis in cussa lìngua), una cumpetèntzia testuali (chi arriguardat sa capatzidadi de iscerai is accàppius intra de is enunciaus chi formant unu testu, ponendi impari is connoscèntzias linguìsticas e cussas enciclopèdicu-pragmàticas) e una cumpetèntzia comunicativa (chi pertocat sa connoscèntzia de tottu is arrègulas de impreu de is enunciaus de sa lìngua me in is situatzionis giustas). S’operadori, duncas, aiat a deppi ammostai seguresa in su manìggiu de assumancu ottu abilidadis: 1) sa de ascurtai; 2) sa de fueddai; 3) sa de liggi; 4) sa de iscriri; 5) s’abilidadi pragmàtica, po un’impreu de sa lìngua giustu conforma a sa situatzioni comunicativa e sotziali innui s’agattat; 6) s’abilidadi metalinguìstica, po chi nci arrennèsciat non solu a prodùsiri enunciaus giustus e grammaticalis, ma fintzas a fueddai de sa lìngua, a nd’iscerai is erroris, a dda cunfrontai e a dd’aguallai cun is atras lìnguas chi connoscit; 7) s’abilidadi traduttològica, po isciri ispoddiai beni is problemas mannus de sa faina de decodificatzioni e ricodificatzioni de unu testu chi fait candu ddu fùrriat de una lìngua a s’atra; 8) s’abilidadi informàtica, ca s’isportellu linguìsticu “deppit essi cunformi a is disponimentus prevìdius de su Còdixi de s’amministratzioni digitali e est assettiau in manera de assegurai s’informatizzatzioni de is servìtzius e su podi gosai de is datus” (D.P.C.M. 4 de su mesi de santuaìngiu de su 2007, art. 2, comma 1, lìttera a).


Is primus cuattru abilidadis funt, de seguru, cussas prus pretzisas e at fattu beni meda s’Assessora Regionali de s’Istrutzioni Pùbblica a ddas arregordai a is provìncias, a is comunus e a is operadoris etottu cun sa lìttera prot. n. 1442/GAB de su 21 de su mesi de trèulas de su 2008. Chi ddas poneus in sa carrela diamèsica, est a nai segundu su mèdiu impreau po sa comunicatzioni, is primus duas (sa de ascurtai e sa de fueddai) pertocant s’oralidadi, is atras duas (liggi e iscriri) s’iscrittura. Segundu sa punna de sa comunicatzioni, invècias, duas (ascurtai e liggi) serbint po arricciri is messàggius, duas (fueddai e iscriri) po ddus prodùsiri.


Est craru ca su coru de tottu is abilidadis de s’operadori de isportellu abarrat sa cumpetèntzia linguìstica, sa connoscèntzia chi issu deppit tenni de sa grammàtiga de sa lìngua de minoria, cun arriferimentu a tottu is livellus de analizzu: fonèticu, fonulògicu, prosòdicu, morfulògicu, sintàtticu, semànticu-lessicali, pragmàticu e fintzas semiòticu culturali. Deppit essi capatzu de ispoddiai de sighiu, candu fueddat o candu iscriit, unu discursu asuba de calisisiat argumentu, fintzas candu est tènnicu-ispecialìsticu, circhendi me in is connoscèntzias suas e – a bortas – formendi ex novo is fueddus chi ddi serbint; deppit isciri maniggiai grammàtigas, vocabulàrius e atras arregortas de fueddus; deppit connosci su tecnolettu giurìdicu-amministrativu de s’Amministratzioni Pùbblica; deppit essi capatzu de ponni làccanas firmas, po cantu fait, a is formas de interferèntzia grammaticali, est a nai de ammesturu, cun is atras lìnguas de su repertòriu suu, pruscatottu candu custas interferèntzias funt de lussu, de badas, non serbint; candu iscriit, si deppit agattai un’istandard suu de arriferimentu e deppit essi coerenti in s’impreu de is normas ortogràficas chi issu etottu at isceberau; deppit connosci beni e provai a maniggiai is normas de sa Limba Sarda Comuna, s’istandard isperimentali de is documentus in bessida de is uffìtzius regionalis. Ma s’operadori aiat a deppi tenni fintzas connoscèntzias sotziulinguìsticas, po essi capatzu de iscerai e cumprendi is imperous sotzialis e situatzionalis chi cunditzionant s’impreu de is variedadis de su repertòriu de sa comunidadi linguìstica innui est trabballendi.


Si cummentzat, a pagu a pagu, a ndi bessiri de sa nèbida de su D.P.C.M. 4 de su mesi de santuaìngiu de su 2007, art. 2, comma 1, lìttera a, chi narat de aperri isportellus linguìsticus cun “personali chi tengat cumprovadas cumpetèntzias ispecìficas in s’impreu de is lìnguas ammìttias a tutela” , in mancàntzia de personali internu a s’amministratzioni chi iscìppiat attendi a custas fainas. E cali funt is cumpetèntzias ispecìficas? E chini ddas podit certificai e cumprovai?
Non est de badas chi nosu, in custu artìculu, eus fueddau de abilidadis e cumpetèntzias, non de tìtulus de istùdiu, chi de seguru tenint parti manna po ddas formai, ma a solus non bastant po chi un’operadori siat àbili e capatzu in su trabballu suu. Unu laureau, de primu o segundu livellu chi siat, podit ai affortiau medas de is abilidadis chi eus nau innantis, ma su tìtulu ddi podit serbiri a pagu e nudda chi, de sei, non teniat giai una cumpetèntzia attiva (produsidora) de sa lìngua de minoria. Est a biri puru cali funt is classis de làurea e is currìcula chi assegurant cussa calidadi de formatzioni, ca certas cumpetèntzias linguìsticas e metalinguìsticas nascint e crescint contivigendi istùdius de Linguìstica generali, Linguìstica applicada, Linguìstica sarda, Fonètica e Fonulogia, Filologia romanza, Glottologia, Sotziulinguìstica, po nd’arremonai calincunu iscetti. Aici etottu, chini non est laureau, mancai fueddit de pressi e cun una fluèntzia bona sa lìngua de minoria, est difficultosu meda chi potzat tenni cuscièntzia prena de sa grammàtiga de cussa lìngua e de is livellus de analizzu suus, né dd’at a essi discantzosu a ispoddiai commenti s’ispettat is abilidadis metalinguìsticas o cussas traduttològicas, e sighendi a nai.


Non ddui at duda peruna chi, su chi fait s’operadori de isportellu, siat un’attividadi professionali intellettuali. E est un’attividadi noa, chi presentat tottu is difficultadis de organizzatzioni e sèttiu de is cosas noas. S’Itàlia at arricciu sa Direttiva 2005/36/CE de su 7 de cabudanni de su 2005 chi pertocat s’arriconnoscimentu de is cualìficas professionalis cun su Decretu Legislativu 9 de su mesi de donniassanti de su 2007, n. 206. Cun s’agiudu fintzas de su Servìtziu legali de sa Regioni Sarda, aiat a toccai a averiguai chi sa figura de s’operadori de isportellu potzat ottenni calincunu profetu de is disponimentus de su D. Lgs. 206/2007, cunsiderendi puru ca unu disènniu de lei approvau de su Contzillu de is Ministrus su 1 de su mesi de nadali de su 2007 e chi arriguardat s’intrada a is professionis intellettualis e s’assentu de is òrdinis, de is albus e de is collègius professionalis, est ancora arrèsciu in su Parlamentu. Commentisisiat, cussa de s’operadori de isportellu abarrat una professioni non arregulamentada chi, in mancàntzia de un’arriconnoscimentu e de un’organizzatzioni uffitziali, aiat a deppi tenni una bisura de arregistru e unu còdixi, una carta, de autoarregulamentatzioni. Su Cumitatau 482, nàsciu friscu friscu in Ghilartza in su seminàriu cuncordau de sa Provìncia de Aristanis su 12 de cabudanni, si nd’aiat a podi interessai. E custu serbit fintzas po accrarai – po su chi pertocat “sa particulari e cumprovada ispecializzatzioni universitària” chi deppint tenni is collaboradoris de s’Amministratzioni Pùbblica cun cuntrattu de trabballu autònumu - su disponimentu de s’art. 46, comma 1, de sa Lei 6 de su mesi de austu de su 2008, n. 133, chi acciungit unu “fintzas universitària” a su chi aiat prevìdiu s’art. 7, comma 6, de su Decretu Legislativu 30 de su mesi de martzu de su 2001, n. 165, commenti mudau in ùrtimu de s’art. 3, comma 76, de sa Lei 24 de su mesi de nadali de su 2007, n. 244.


Aiat a essi pretzisu chi su disènniu de lei po s’avvaloramentu de sa lìngua sarda (o, commenti fait de fittianu su legisladori, s’arregulamentu de attuatzioni), annuntziau de su Presidenti Soru in su mesi de abrili de occannu, essit assentau fintzas sa matèria de is fainas de is isportellus linguìsticus (ita tottu deppint fai), su perfilu de is cumpetèntzias de is trabballadoris e sa formatzioni, de fundamentu e in itinere, insoru.

Antoni Nàtziu Garau


 Artìculu leadu dae L’Arborense, Annu 49, n. 34, de su 12 de santugaine de su 2008




 
 
 

 

 
diariulimba@sotziulimbasarda.net  © sotziulimbasarda 2004-2008,"e' vietato riprodurre articoli originali o estratti da questo sito senza l'assenso della direzione"