In sas presentatziones chi fato de sos libberos mios b’at sèmpere calecunu chi mi preguntat proite iscrio in sardu como chi totus in Sardigna faeddamus in italianu? 

E sigomente s’allega che ruet a s’ispissu a faeddare de limba sarda fintzas cando a mie fit piàghidu de arrejonare solu de sos romanzos mios; b’at chie narat puru chi est una faina debbadas a la chèrrere amparare e imparare, chi tantu non b’at piús rimédiu ca sa sorte sua est già sinnada.

E totus si che imbolant in s’arrejunu, s’unu piús impressadu de s’àteru, timende chi àteros nerzant su chi gighent in conca de nàrrere issos. E b’est chie narat tando chi est a andare cuntra s’istòria su chèrrere afortire sa limba de sos massajos e de sos pastores. 

O chi su chèrrere fàghere torrare su tempus coladu, cando sa limba fit faeddada dae totus, est a nde bogare dae suta terra sos carasos. Chi sos mortos non torrant a vida. 

E chi sa matana mie e de cussos che a mie est robba de idealistas bisionàrios. 

A la fàghere curtza onzi borta nd’essit fora un’allega inue totus prima o posca artzant sa boghe pro dare fortza a sa rejones issoro.

Bi poto iscríere unu romanzu de su totu chi mi narant in custas ocasiones. Zente chi mi cheret bene, ma chi paret leada dae sa pelea de mi fàghere torrare a caminu, ca segundu issos l’apo pérdidu, trunchende s’imbíligu cun sa “madrepatria”.

E deo onzi borta e ripetire chi est unu machine a nàrrere chi sa limba est morta, chi no est beru, chi s’ingannu est s’issoro non su meu, chi si gai fit istadu non fimus istados nemmancu in cue a nde faeddare, ma l’aiamus solu atitada in su campusantu de sas curturas isparessidas.

A mie paret chi su modu de pensare de custos sardos assomizet a su modu de pensare de sos nativos americanos de su tempus de su “Manifest Destiny”. 

Su “Manifest Destiny” est una teoria bogada a campu in su milleotighentosbaranta in su nord america e chi fit nàschida dae una currente de pensamentu chi allegaiat de sa superioridade de su massaju in cunfrontu a su pastore nomade. Istende a custa idea filosòfica, sos colonos massajos americanos aiant su deretu, antzis, su dovere morale de espropiare sa terra a sos pastores e catzadores nativos. 

Creiant chi aiant custu deretu ca pessaiant chi b’aiat una superioridade intellettuale e morale in su massaju colonizadore, e chi sos pastores –acollidores-catzadores nativos fint ostinados a iscumpàrrere ca no araiant sa terra. A no arare sa terra, pro custa truma de colonos fuidos dae su fàmine e apretados dae su bisonzu, fit peus de unu frastimu a s’issoro onnipotente criadore. 

Cun custa teoria issos punnaiant puru a fàghere in manera chi sos nativos aerent crétidu chi sos colonizadores fint aporridores de una missione divina e chi sa ruina issoro fit unu “Manifest Destiny” a su cale non si podiant isbortare. Custos teoricos ratzistas e puritanos ischiant chi, si sos indianos aiant crétidu chi no b’aiat rimediu a s’esprópiu, si fint iscozonados e aiant fatu piús fàtzile sa fura de sos terrinos issoro.


Eo penso chi su creere chi non b’apat rimédiu a su presente de so sos sardos chi los at bidos sèmpere ligados a s’imbíligu de sa “madrepatria”, fintzas cun s’esprópiu de sa limba, est unu creere a su ostinu chi nos cheret asservidos. Custu modu de bídere sa cosa ajuat sa limba e sa curtura dominante a nos fàghere ismentigare s’identidade nostra, ca fintzas si no est nadu cun giaresa, totu s’aparadu istatale punnat a pònnere sos popolos chi sunt in Italia totu in su mantessi paris e totus cun una sola identidade, cussa italiana.

Penso chi sos poderes fortes de custu istadu lu fatant ca timent onzi cambiamentu piús de cantu unu piseddutzu iscarmentadu dae carchi brujadura timat su fogu.

S’aparadu curturale istatale est forte e non diat tènnere nemmancu su bisonzu chi sos sardos puru l’ajuent pensende chi apat rejone. 

Custu est iscozonamentu, a la nàrrere in paràulas nostras, comente l’est su creere dae parte de tzertos sardos de númene, chi su sardu cheret mantesu comente l’amus àpidu ca faghet parte de su “connotu” e a lu cambiare est unu traighimentu de s’ereu chi babbos nostros nos ant lassadu.

“Non cheret tocadu!” Narant. “Lassade chi andet a sa sola a inue cheret andare.”

Eo penso chi già l’iscant chi lassadu a bonusou sa limba sarda podet andare solu in buleu. 

In su mundu de sas fainas de s’ómine non esistit nudda chi andat a bonusou, solu sa cosas chi si cherent fuliare in su muntonarzu ca non balent piús. 

Sunt sardos chi narant chi s’identidade sarda si riconnoschet puru s’impitamus s’italianu e chi non b’at diferèntzia in su sentidu chi si proat, e chi no amus bisonzu de sa limba istorica nostra pro nos nde ammentare, chi bastat de che bogare a fora pane e casu fatu in domo pro fàghere a bídere chi semus sardos e chi amus una curtura nostra.

No so unu bisionàriu cando iscrio in sardu, ma simmai so unu de cussos chi sunt abberzende su caminu a sos sardos de su tempus benidore.

Si iscrio in italianu, cosa chi poto fàghere, depo lassare a bonusou bona parte de s’identidade mia. A iscriere romanzos in limba sarda est a cunfirmare sa sardidade mia in manera forte e detzisa; e ca cherzo èssere a puntinnanti e no a coa.

E ispero chi non s’istentet a iscrìere puru libberos chi tratant de àteros argumentos: libberos de iscèntzia, de matematica, de filosofia, de sociologia, de antropologia e gai sighende. 

B’amus una truma de istudiosos sardos chi iscriet de sociologia e de s’antropologia de sa zente sarda, ma neunu chi galu l’apat fatu in sardu, a su chi isco eo. Tzertu s’iscusa chi sunt pagos sos chi ti podent legere est belle e che pronta, comente narant a mie; ma est solu una iscusa. 

Si faghet proite s’at piaghere de lu fàghere e sos libberos si podent tramunare in àteras limbas. Sos iscritores a primu iscrient pro sa zente issoro, e posca sos editores los traduint, pro giompere a èssere légidos fintzas in àteros logos, si nde balet sa pena de èssere légidos.

E bi sunt puru cuddos chi narant: “su sardu est una limba ruza. Su sardu est sa limba de su fàmine. Babbos nostros che l’ant fuliada ca fit sa limba de cando fimus poveros e ignorantes, e ca aiant cumpresu chi s’italianu fit sa limba de su progressu e de su tempus benidore.”

La connosco puru eo custa cantone, mi la cantaiant dae minore, e b’at àpidu unu tempus chi l’apo cantada fintzas eo. L’apo cantada fintzas a cando no mi so abbistu chi fit una cantone chi àtere cheriat chi eo aere cantadu, pro mi pòdere trampare menzus. 

No est beru chi su sardu fit sa limba de su fàmine o de sa zente ruza, ma fit de totu sa zente sarda, puru de cuddos chi faeddende in italianu si cheriant distìnghere dae sa truma de sos poveros dende a bìdere chi aiant istudiadu. 

E no est beru chi est solu s’italianu sa limba de su tempus benidore, assumancu pro nois sardos. Non b’at tempus benidore de aficu chena identidade. E s’identidade nostra s’afortit cun sa limba sarda piús de impitare calesisiat àteru faeddu. Est sa limba sarda sa chi ponet s’istranzu addainanti de unu sinnu chi non si podet isminuire, s’apartenèntzia a unu logu a una zente e a una curtura. Non bi podet àere un’àtera limba chi nos podet dare custa fortza, mancari b’apat sardos chi narant chi si faghet curtura fintzas alleghende e iscriende in italianu. 

No est beru, no est sa mentessi cosa, fintzas si nois la faeddamus totus. Sa limba istorica de s’identidade e de sa curtura de sos sardos est sa limba sarda e no sa limba de s’istadu italianu.


Nanni Falconi