SU GIASSU
Domo
Ite est Diariulimba
Sa gerèntzia de Diariulimba
Su Sòtziu Limba Sarda
Organigramma de su Sòtziu
LINKS
ARCHIVIU annu pro annu 
Pro retzire sa lìtera de noas
ISCRIENOS
diariulimba@sotziulimbasarda.net



Diretore: Pepe Coròngiu       Coord.Editoriale: Micheli Ladu
CHISTIONES

17/11/2006 
Bolognesi vs Angioni

Roberto Bolognesi, s'istudiosu de Igresias chi traballat pro un'universidade olandesa, torrat a iscrìere dae sa revista nostra a Giulio Angioni, antropòlogu, iscritore e catedràticu de s'Universidade de Casteddu. S'autore de "Sardegna tra tante lingue", unu libru chi riscat de aberu de ghetare a terra totu sa linguìstica sarda pro comente dd'amus connota fintzas a como, cheret respostas pretzisas a preguntas pretzisas. <Ma ddu scis poita custas cosas deu ti ddas scriu in sardu? A parti chi mi praxit, ma scriendi in sardu seu seghendi a fitas sa boria de is chi si funt sempri cretius ca sa diglossia fiat una cosa naturali, ca in sardu—lingua inferiori!—de custas cosas non fadiat a ndi fueddai. In sardu non at fatu a fueddai de custas cosas fintzas a candu is intelletualis sardus ant fatu che a tui! Tui “non cumprendis” poita is sardus ndi bolint bessiri de sa dipendentzia curturali e funt circhendi una dinnidadi noa, un’identidadi noa, moderna (o post-moderna), ma sarda>. 



-♪-♫----♪---♫---♪-♫---♪------♫

Tu non scrivi e non torniii 

-♪-♫--♫--♪---♫---♪-----♫-----♪

Ti sei fatto di geloooo 



Litera oberta a Giulio Agnelli



de Roberto Bolognesi 



Giuliu stimau, e ita cosa?

T’apu scritu duas bortas in privau e non mi torras sceda...

Deu e Nanni Falconi eus incumentzau su dibbatitu a pitzus de “Sa limba de su famine” in DiariuLimba e tui, nudda, non ti fais intendi...

Tropu serius seus stetius? Ma insaras, mancai tui nerist ca a mei is brullas non mi dexint, deu torru a brullai!

Biendi ca tui non si bolis donai sa soddisfatzioni e ca nos custu dibbatitu cun bos-atrus ddu boleus fai de aderus—i Corriatzi siamo noi!—e seu citendi sa barzelleta de is chinotus: dda connoscis?—torru a pigai unu tema chi tui iast introdusiu in un’articulu in s’Unioni Sarda de in L'Unione Sarda 16.12.04: “Poita est ca nos boleus imperai sa lingua sarda, ma non si boleus bistiri in costumu?”
Duncas, immoi deu t’arrespundu e sigu su dibbatitu cun tui, mancai forsis tui non bollast.

Ita? Non est curretu? 

E no! Tui ses “personagiu pubblicu” e in prus as scritu giai in s’arrespusta a sa litera oberta cosa mia ca sa cosa si podiat fai e ca acetást sa sfida!

E duncas deu ddu fatzu!


GIULIO ANGIONI
"Sa limba e l'orgoglio sardo" in L'Unione Sarda 16.12.04
[…] La questione del destino del sardo è seria almeno perché occupa le menti e i cuori di molti, a parte le esagerazioni, come il dimenticare che anche il toscano-italiano in Sardegna si usa da circa un millennio, e dunque l'italiano non è cosa che non ci riguardi per la nostra identità, oggi che l'italiano è cosa di tutti i sardi. Ma che fare per evitare la fine del sardo? È una fine inevitabile come la fine di modi di vestire e di abitare, su cui da noi si piange molto di meno? […]

Bah, custa faula de s’italianu fueddau de prus de milla annus in Sardinnia tocat a ti dda perdonai, ca tenis sa scusa ca su libbru miu non fiat ancora pubblicau. Però, custa faula narat meda de sa manera tua de trabballai: citas tui puru is atoridadis—antzis: s’Autoridadi!—chentza de ti domandai chi su chi narant (e tui arripitis) est berus o no. 
Epuru su trabballu de Marinella Lőrenczi (Dell'esotico dietro l'angolo:ovvero che cosa è il sardo per i linguisti, 1981) dd’iast a depi connosci e chi ddu connoscis iast depiu tenni calincuna duda a pitzus de su balori de sa linguistica de Santu Max Leopold e de is nebodeddus de issu.
Mi parit ca in sa pregunta chi fais a sa fini de custu passagiu ddoi siat totu sa tragedia intelletuali cosa tua. 



Eja, apu nau tragedia!



Certu, sa tua fiat una pregunta retorica, fata po si fai fai sa parti de genti incoerenti e simpri (sempliciotti: in sardu, scimprotus), ma siguru est ca fait impressioni a biri un’antropologu imperendi custu argumentu po cumbinci a “is chi podint” a non ponni dinai po sa lingua sarda, a dda lassai morrendi-si de su famini.



Eja, Giuliu stimau, Mialinu Pira una pregunta de aici non dd’iat fata mai. Issu non iat mai ghetau a pari cosas chi non nc’intrant nudda s’una cun s’atra.

Ita at nau Pira de sa manera de si bistiri de is sardus antigus? 

“[..] fracas, soloppatu e berritta, indumenti specifici del costume sardo (i colori, le fogge, e il modo di portare questi e altri indumenti del costume sia maschile sia femminile variavano da un paese all’altro consentendo l’immediata identificazione del gruppo di appartenenza di ogni individuo, che peraltro si denunciava come bittese, orunese, nuorese etc. Anche per il modo di camminare, s’annontzu).” (“La rivolta dell’oggetto”, pag. 270) 

Insomma, su costumu fiat un’uniforme.

Pira iat cumprendiu a McLuhan. E dd’iat cumprendiu de aderus, lampu!

Duncas, fueddendi a sa manera de McLuhan—e de Pira—fait a nai ca po is sardus su costumu fiat de prus de un’estensione de sa peddi sceti: fiat puru s’estensione de su sistema nervosu centrali e esprimiat s’identidadi tribbali de una personi. Cust’identidadi—su Connotu!—fiat prus forti meda de s’identidadi individuali. 

In sa Sardinnia de su Connotu, ddoi fiat pagu e nudda logu po s’identidadi e po is abbisongius individualis: bastat a pensai a su chi sutzediat a una femina chi abarrát pringia chentza de essi cojada.

Su mesu/costumu mandát unu messagiu ebbía: “deu seu de bidda mia”, e de bidda est propriu unu genitivu, propriu in su sensu de essi unu tenimentu (proprietà) de cussa bidda. 

The medium was the message = su mesu fiat su messagiu!

Candu unu sardu oi-in-di s’arrefudat de si bistiri in s’uniforme de bidda sua est sceti nendi ca issu esistit che individuu, chi bolit tenni un’identidadi sua personali e non est prus prontu a sacrificai is abbisongius suus e a si furriai a tenimentu de bidda sua.

Non bolit nai ca custu sardu est nendi ca issu non est de cussa bidda: est sceti pighendi-si su tanti de libbertadi personali chi scit chi ddi spetat. 

Non funt prus is becius de bidda sceti is chi detzidint su chi est giustu e est sballiau: oi-in-di teneus fonti normative diversas e prus adatas a is abbisongius individualis.

E cun is bistiris modernus is sardus faint a biri puru ca scint ca su mundu est prus mannu de bidda issoru: globalizzazione, mai intendiu chistionai nd’as?



Ma ti bollu cunfessai una cosa: deu puru una borta mi seu postu de berrita!

Fiat sa di chi apu difendiu sa tesi de dotorau cosa mia, innoi in Amsterdam.

Innoi faint una cerimonia manna po sa defensa de sa tesi de dotorau: est unu ritu de “iniziazione” sfacciu. Is professoris nd’arribbant postus de toga niedda cun is coloris de s’universidadi issoru e su “dotorandu” depit essi postu de frac.

Deu de custa cosa non ndi bolemu intendi: “Non seu unu pinguinu e non apu ni-mancu binciu su premiu Nobel!”, tzerriamu. 

Sa genti a giru de mei insistiat e a sa fini apu nau: “Chi mi depu bistiri a mascara, ddu fatzu comenti praxit a mei!”.

Mi seu fatu fai unu corpetu de brocau de seda arrubia e birdi—a sa campidanesa—e un’amigu m’at fatu fai una berrita in Sardinnia e aici mi seu presentau: a camisa chentza de colletu, cartzonis de velludu nieddu, corpetu e berrita!

Integrau eja, ma assimilau mai!

Ma non sceti cun s’Olanda: cun sa burghesia puru. Ma custa est una storia longa e non dda bollu contai immoi...

Insomma, m’ant postu a scioberai tra s’identidadi generali issoru e sa mia. E nd’est bessiu ca chi mi ponnis de aderus a scioberai...



E sa chistioni de sa manera de bìviri...

Ma de ita ses fueddendi? Ma intrau mai nci ses in una domu noa in una bidda sarda?

Certu, in cittadi unu depit bivìri comenti est custrintu a fai de s’oferta, ma in is biddas ita est cambiau?

Ca is domus chi si sa genti fait fai funt prus mannas. Ca funt fatas de materialis diversus. Ca agatas su pomentu de granitu brasilianu. Ma sempri in coxina bivint! A giru de sa ziminera…

Acabba-mi-dda, toca...



E immoi sa lingua.

Sa lingua est unu mesu (medium) speciali: po sa lingua non fait a nai ca “the medium is the message”. Sa lingua est su mesu de comunicatzioni prus importanti e cun sa lingua fait a fueddai de totu. 

Sa lingua non dda podis cunfrontai cun su costumu. Mancai sa lingua esprimat s’identidadi, sa cosa de importu prus mannu chi fait sa lingua est su de “nai cosas”: Chomsky at ammostrau ca fait a nai unu numeru infiniu de frasias, e duncas a nai totu su chi bolis, in cali-si-siat lingua. 

Immoi deu seu scriendi de antropologia e de linguistica in sardu (pan-campidanesu), ma sardu: ca ge mi cumprendint totus is sardus chi ligint su sardu.

Duncas mancai su messagiu miu secondariu siat: “deu fueddu su sardu de asuta de s’isoglossa de sa “riduzione vocalica delle vocali medie”—ma custu est su propriu de su fatu ca is bistiris de una personi ddis serbint a non tenni frius e a ddi acarraxai sa natura—su messagiu primariu est ca deu seu fendi una polemica contras a tui a pitzus de s’importu linguisticu e antropologicu de su chi as scritu in s’Unioni Sarda de su 16-12-2004.



“The medium is NOT the message = su mesu non est su messagiu!”



Sa lingua, e prus che a totu candu de linguas ndi fueddas prus de una, non est che unu bistiri, ma che su guardaroba de sa femmmina prus arrica de su mundu: podis esprimi totu su chi bolis: TOTU SU CHI BOLIS!

Non ddoi est contradditzioni tra fueddai in sardu e libbertadi individuali.



Poita as ghetau a pari sa chistioni de su costumu e sa de sa lingua?



O non cumprendis o non bolis cumprendi.

Immoi ti tocat a arrespundi!



Tui in cuss’articulu as scritu puru:



“Quale mai decreto inibirà la tendenza dei genitori sardi a parlare ai figli l'italiano, o cambierà il fatto che il sardo non è usato più dai ceti più alti e più colti?”



Mi paris cussu preside de liceu chi, presentendi su ditzionariu de Mariu Puddu in Paulilatinu, at nau scandalizau: “Oggi perfino gli ignoranti parlano in italiano!”

E deu dd’apu arrespundiu: “Si, oggi l’italiano è la lingua degli ignoranti!”

Inniorantis funt is sardus chi non scint su sardu!

E tui, ita ti creis, de essi prus “colto” de mei?

Cantu lingua fueddas? Prus de mei?

Tui su Ph.D. guadangiau mai ti dd’as? E fintzas in unu de is centrus mundialis de sa linguistica?

E is “ceti alti”? S’omini prus arricu de Sardinnia fueddat su sardu, fintzas cun is fillus!



Arrespundi!



Tui sighis:

“Il plurilinguismo esiste ancora, anche in Sardegna come in quasi tutto il resto del mondo, e la maggior parte dei sardi è almeno bilingue: però con diglossia, cioè con un uso differenziato delle due lingue: l'italiano ha tutti gli usi alti e bassi, alle parlate sarde restano gli usi "bassi" dell'oralità. La legge regionale 26/97 sembra volere eliminare la diglossia arrivando alla pari "dignità" e importanza ufficiale e pratica dell'italiano e del "sardo".
Perché, a quale scopo? Su questo manca ogni chiarezza. Visto però che oggi
non c'è bisogno di una lingua veicolare comune a tutti i sardi, che per
questo hanno l'italiano, a che scopo "promuovere" o "tutelare" o
"salvaguardare" il sardo?”



E ddoi torras: o non cumprendis o non bolis cumprendi!

Certu ca s’obbietivu de sa lei 26/97 est cussu de ndi bogai de mesu sa diglossia! Nc’iat a ammancai atru! 

Sa diglossia est su frutu de unu colonialismu curturali durau 600 annus. E fiat ora de nde dda bogai de mesu!

Ma ddu scis poita custas cosas deu ti ddas scriu in sardu? A parti chi mi praxit, ma scriendi in sardu seu seghendi a fitas sa boria de is chi si funt sempri cretius ca sa diglossia fiat una cosa naturali, ca in sardu—lingua inferiori!—de custas cosas non fadiat a ndi fueddai. 

In sardu non at fatu a fueddai de custas cosas fintzas a candu is intelletualis sardus ant fatu che a tui!

Ma Mialinu Pira s’at fatu cumprendi e s’at donau s’esempru e immoi su mundu est cambiau.

Tui “non cumprendis” poita is sardus ndi bolint bessiri de sa dipendentzia curturali e funt circhendi una dinnidadi noa, un’identidadi noa, moderna (o post-moderna), ma sarda. 

Aici e totu is burghesus/baronis sicilianus de su circulu de Regalpetra (seu citendi a Sciascia a memoria: “Le parrocchie di Regalpetra”) “non cumprendiant” poita is proletarius e sutaproletarius su dominigu s’allichidiant e is fillas issoru si poniant fintzas is mingias veladas e ndi bessiant de is bascius e andanta a passillai in sa propriu arruga che issus”.

“Non cumprendu” est una manera ipocrita de nai: “Non bollu chi su sardu si furrit a lingua cun sa propriu dinnidadi de s’italianu”!

Tenis axiu nendi ca non cumprendis...

Ma forsis est berus ca non cumprendis: e custa est sa tragedia tua.

Po immoi dda serru innoi, ma in cuss’articulu tuu ddoi est materiali po sighiri custa polemica fintzas a occannu chi benit.

Ti dd’emu promitiu: custu dibbatitu serbiat a si ndi bogai sa matza intelletuali a pari.







Roberto Bolognesi 



  




 

 
 
 

 

 
diariulimba@sotziulimbasarda.net  © sotziulimbasarda 2004-2006,"e' vietato riprodurre articoli originali o estratti da questo sito senza l'assenso della direzione"