SU GIASSU
Domo
Ite est Diariulimba
Sa gerèntzia de Diariulimba
Su Sòtziu Limba Sarda
Organigramma de su Sòtziu
LINKS
ARCHIVIU annu pro annu 
Pro retzire sa lìtera de noas
ISCRIENOS
diariulimba@sotziulimbasarda.net



Diretore: Pepe Coròngiu       Coord.Editoriale: Micheli Ladu
CHISTIONES

27/03/2007 
Siddados de poesia
[de Paulu Pillonca]

Publicamus, ca nos lu permitit su grabbu de s'editore, sa presentada de su libru "Abbas de terra", òpera imprentada dae Domus de Janas de Selargius chi collit versos lìberos de Remundu Piras e àteras cantzones de poetas de Biddanoa Monteleone. Comente narat su curadore e presentadore matessi < Custa segunda regolta - chi pro como congruit su dissignu de chirca, de iscoberta e de analizu de sa poesia cantada e de meledu in Biddanoa Monteleone - nos faghet a connòschere àteros poetas biddanoesos chi fun in perìgulu de rùere in s’isméntigu e nos mustrat a tiu Remundu Piras in beste chi no si connoschiat finas a como: in versos isoltos e in tradussiones de poesias egitzianas de s’edade pius antiga. In custu volùmene, pro tiu Remundu Piras amus preferidu a ponner pius documentos de poesia cantada, màssimu cun sos poetas de palcu chi an tentu un’importu mannu in sa carriera sua subra sos palcos, tiu Barore Tucone de Buddusò e tiu Peppe Sozu de Bonorva, finas cun sa presèntzia de tiu Gavinu Piredda, romanesu de raighina thiesina>. 









SIDDADOS DE POESIA 



Custa segunda regolta - chi pro como congruit su dissignu de chirca, de iscoberta e de analizu de sa poesia cantada e de meledu in Biddanoa Monteleone - nos faghet a connòschere àteros poetas biddanoesos chi fun in perìgulu de rùere in s’isméntigu e nos mustrat a tiu Remundu Piras in beste chi no si connoschiat finas a como: in versos isoltos e in tradussiones de poesias egitzianas de s’edade pius antiga. In custu volùmene, pro tiu Remundu Piras amus preferidu a ponner pius documentos de poesia cantada, màssimu cun sos poetas de palcu chi an tentu un’importu mannu in sa carriera sua subra sos palcos, tiu Barore Tucone de Buddusò e tiu Peppe Sozu de Bonorva, finas cun sa presèntzia de tiu Gavinu Piredda, romanesu de raighina thiesina.



Tres sun sos poetas biddanoesos de meledu de sos cales tratamus pro sa prima ’olta: Andria Baldinu su ’etzu, don Nenaldu Iddau e Bucianu Nieddu fizu. Custos ùltimos duos, don Iddau e Nieddu, sun bios e sanos mancari apan brincadu dae ora sos setanta annos.



Andria Baldinu, fizu de Sebustianu e de Juanna ’Itória Tiloca, nàschidu in Biddanoa su 5 de Frealzu de su 1891, bene connotu comente poeta de meledu ja dae cando fut in gioventude (pubblicaiat versos in rivistas literàrias de sos annos Vinti), in su 1925 est istadu autore de unu poemeddu intituladu Fabiola poètica in tres càntigos, su primu de sos cales s’imprentat inoghe. In sa manera sua de fagher poesia s’assebertat a sa jara s’importu de su versu cantadu in s’istile: unu cumprou de custa apartenèntzia – ultres a su séberu de s’otava comente istrofa sua preferida – est sa moda in ammentu de Bucianu Nieddu chi figurat in custa regolta matessi. Cojuadu cun Maria Pasca Tiloca dae su 1920, pius a tardu si ch’andeit a istare in s’Alighera, inue morzeit su 17 de Abrile de su 1957 a s’edade de 66 annos.



Nenaldu Iddau, nàschidu in Biddanoa in su 1929, est unu peìderu salesianu chi vivet in Torinu e s’intregat a sa missione sua de fizu de don Bosco in sa Basìlica torinesa de Maria Ausiliatrice. At cumpostu paritzas òberas, imprentadas una trintina de annos como in bestimenta simple dae sa tipografia salesiana piemontesa in nùmeru reduidu, sende chi dian merèssere un’ateruna ’estimenta. In su tempus sun bessidas: Cantende in Logudoro, Càntaros de logu, Rimas de dicios sardos, Fioritos de tanca e Rositas de mata. Don Iddau poetat a sa manera de Padre Luca Cubeddu de Pattada, a boltas contivizende finas pagu sas régulas signaladas in sos rimàrios ma cun sentimentu lieru de poesia e de limba. Sas òberas suas dian merèssere s’imprenta distinta in bestimenta pius pagu ordinària.



Bucianu Nieddu fizu, ùltimu nàschidu in domo de Bucianu su cantadore mannu, chi cando est mortu su babbu (1929) fut galu in su sinu de sa mama e pro cussu est istadu batijadu cun su matessi nùmene de su poeta famadu, est de sa classe de su 1930 e vivet in Roma. Riservadu comente sun sos òmines de virtude, isse faghet professione de umilidade sìnchera. Una die nos at iscritu: Deo no apo ereditadu su veru donu de sa poesia, foltzis ca babbu si ch’est moltu primu, ma calchi ’olta mi b’apento e calchi versu mi ’essit, in rima, mancari sian de paga sustàntzia. Nois creimus, a s’imbesse, chi sa moda sua intrada in custa regolta siat de abberu una bella iscoberta pro totu sos amigos de sa poesia. E prósitos a isse. 

De sos àteros poetas de ’Iddanoa chi figuran in Abbas de terra - Bachis Fara, Juanne Casu, Bucianu Nieddu mannu e Barore Riu - b’aiat cantones in Sedas lizeras puru, sa prima regolta imprentada in su mese ’e Làmpadas de su 2006.



***

Sos cumpanzos de Remundu Piras in sas garas pubblicadas in custu volùmene sun Barore Tucone in Baratili, Barore Tucone e Gavinu Piredda in Zerfaliu e Peppe Sozu in Tresnuraghes.



Barore Tucone. De vint’annos pius mannu de tiu Remundu Piras - essende nàschidu in Buddusò su 17 de Santu ’Aine de su 1885 - custu zigante de sa poesia cantada a bolu propiamente cun Piras, pro su tempus de 44 annos - dae su 1924 a su 1968 - at pótidu mustrare a sa Sardigna intrea sa virtude manna sua de arrejonadore profundu e de agguantu. Divididos dae sa rialìa de su cantu ma aunidos dae su cunsideru mannu chi s’unu teniat pro s’àteru, an formadu una joba fissa de lugura primarza in sas festas e como sos nùmenes insoro sun iscritos a lìteras chi no isvanessin in s’istória de sas garas e in s’ammentu de chie los at connotos e apretziados. Su destinu at chérfidu chi s’ùltima dispùta de sa vida sua tiu Tucone la faterat cun su cumpanzu preferidu in su palcu de Narbolia pro sa festa de Santa Reparada s’8 de Santu’Aine de su 1968. Est mortu in Buddusò su 24 de Martu de su 1969.



Gavinu Piredda. De raighina thiesina, est nàschidu in Romana su tres de Bennarzu de su 1910. De chimb’annos pius minore de Remundu Piras e de su frade Antoni, tiu Gavinu fut unu cantadore chi intregaiat a sa fortza de s’arrejonu sa validoria sua de poeta ma a bortas l’est cumbinadu - massimamente cun Barore Tucone - de dare vida a disputas tostas. Avesu a istudiare sos poetas clàssicos de sa Grecia antiga e de Roma, fut finas unu bonu cumposidore de versos a taulinu. Sa fama pius manna de su frade Antoni no l’at azuadu de seguru in sa carriera subra sos palcos, ma in pius de una cussorza de Sardigna b’aiat zente chi lu preferiat. Est mortu in Romana su 26 de Maju de su 1993.



Peppe Sozu. S’ùnicu poeta vivente de sos tres collegas de Remundu Piras chi figuran in custa regolta pro disputas de poesia cantada a bolu est nàschidu in Bonorva su 24 de Làmpadas de su 1914. Cantadore de vena naturale bundantziosa e bona, tiu Peppe Sozu at fatu sa prima ’essida sua comente poeta de palcu in su 1939 in Foresta Burgos cun tiu Andria Nìnniri e tiu Tommasu Pinna Gherrinu, però at dévidu isetare sa fine de sa segunda gherra mundiale pro poder bessire a cantare chene istrobbos in piata. Ma ja dae sos primos annos sa fama sua s’est ispalta in totue e at aggiantu àtera lughe a sa poesia a bolu, massimamente pro sas disputas cun tiu Barore Tucone, tiu Barore Sassu, tiu Antoni Piredda e pius de totu sos àteros tiu Remundu Piras, chi própiu cun isse at dadu s’adiu a sas garas in Montresta su 28 de Abrile de su 1978.



***

No bi diat àere nemmancu bisonzu de signalare s’importu de trascrìere cantu pius de sa sienda de sa poesia cantada ca est s’ùnica manera pro nde salvare totu su chi si podet e pro nde fàghere analizos intregados a su meledu contivizosu de sos benidores umpare cun sas registratziones de sas boghes in su cantu de sas garas. Custa rejone balet finamentra pius cando si tratat de cantadores chi an lassadu istigas maduras de virtude in sa poesia chi naschet e si ch’isvanessit (o paret chi morzat, sende chi no morit de abberu) subra unu palcu de piata..

No est una novidade pro niunu, a dies de oe, chi tiu Remundu Piras puru cunsideraiat sa poesia cantada sua de importu meda pius mannu cunfromma a sa poesia meledada sua etotu ca li pariat chi in s’aparitzu fritu de una cumposiscione in soledade e chene parte contrària sa muta si poterat indebbilitare. “Cumponinde a s’apessada si che drommit s’estru”, costumaiat nàrrere. E difendiat semper sa dignidade de s’arte sua de cantadore a bolu, cun totu su coro e de fronte a totucantos.

In sa cantone Cantadores e cantonalzos - imprentada dae chie est iscriende custa pagas rigas pro sa prima’olta in sa rivista de Pier Carlo Carta Esse come Sardegna de s’annu 1990, n. 6, e a pustis pubblicada finas in Chent’annos de su 1996 - b’at tres istrofas, sas ùltimas tres, chi nos poden fagher a cumprèndere a primore sa sustàntzia de s’arrejonu sou, mancari sian nàschidas in-d-un’ora de dispiaghere e, si podet dare, finas de airu. Bidimus, tando:



S’improvisare no faghet istórïa, 

faghet dillirïare unu mamentu

calch’apassïonadu de talentu

chi in parte nde tramandat a memórïa 

pro retzitare in allegra baldórïa

ma su mezus che ’olat cun su ’entu.



Ma sos chi acabidadu an e repìtidu

cùmpritzes tenen de su rangu insoro 

ch’iscrien da su nìnnidu a s’atìtidu 

cun tintas fines in colore ’e oro 

sas pantuminas ch’istracan su coro 

ch’an cumpostu a murmutu e a piantu.



Ma sos fïores de su cagarantu

nd’’atin s’illüinore cun s’istùrridu 

a chie a bolu pàsidu at percùrridu 

su campu ’ilde cun lïéru cantu.



Duncas s’impignu de fagher bessire a pizu a sa mezus manera su siddadu mannu de poesia nàschida subra sos palcos de sas festas at a sighire finamentra a cando amus a tènnere alenu. Custu trabagliu at a poder cumproare sa calidade de un’iscola poética chi at tentu in Biddanoa sa funtana sua pius bundante e frisca. Cun s’imprenta de s’opera omnia de Remundu Piras dissignada pro sa recurrèntzia de sos trint’annos dae sa morte, in su 2008, amus a poder tènnere s’aparitzu intreu de sas poesias suas de meledu e sos documentos de medas àteras garas finas a como chene imprenta chi an bidu sa prima bandela biddanoesa a cunfrontu cun totu sos cantadores sardos de su tempus sou (Barore Tucone, Barore Sassu, Juanninu Fadda, Antoni Piredda, Barore Budrone, Gavinu Piredda, Totoni Crobu, Peppe Sozu, Juanne Seu, Bernardu Zizi, Antoni Pazzola, Frantziscu Sale, Frantziscu Mura e Mariu Masala) in dogni parte e logu de sa terra nostra.


Paulu Pillonca




Remundu Piras - Abbas de terra

Paolo Pillonca

Il volume contiene inediti in versi sciolti di Remundu Piras, il più famoso tra i poeti orali sardi, e numerose composizioni di poeti di Villanova: Andria Baldinu senior, Juanne Casu, Bachis Fara, Nenaldu Iddau, Bucianu Nieddu senior, Bucianu Nieddu junior e Barore Riu Idda. Figurano in Abbas de terra anche tre dei compagni di scena di Remundu Piras nelle gare di poesia orale: Barore Tucone di Buddusò, Peppe Sozu di Bonorva e Gavinu Piredda di Romana.

Prezzo: 18,00 € Acquistabile anche in pdf a: 9,00 €

www.domusdejanas.it 














  




 

 
 
 

 

 
diariulimba@sotziulimbasarda.net  © sotziulimbasarda 2004-2006,"e' vietato riprodurre articoli originali o estratti da questo sito senza l'assenso della direzione"