Torinu, 12 de su mese de maju 2007. Fiera de sos libros in su casamentu de su Lingotto. Oras ses de merie. Unas cantas minorias linguìsticas presentes in s’istadu italianu si cunfrontant e resonant in s’ispàtziu de sa Regione Sardigna. B’at ideas, puntos de ida e meledos diferentes. Un’ùnica punna: traballare pro sighire a contivigiare sa cultura de sa diferèntzia. S’Itàlia nde tenet bisòngiu, paris cun s’Europa.



Ma mescamente tenet apretu sa Repùblica italiana, chi est cara a pare dae annos cun su leghismu (o post-leghismu?), unu movimentu chi nd’at sutzadu su sàmbene a su federalismu sena nde cumprèndere s’ànimu. Pro more finas de sos leghistas-padanistas, chi no ant (e no ant a tènnere mai) una cultura istòrica de minoria, oe, in s’istadu bisadu dae Garibaldi e Mazzini, est finas difìtzile a faeddare de diversidade ètnica, natzionale, linguìstica, polìtica. Paret totu separatismu, regressione, reatzione e involutzione. Finas sa Crèsia catòlica, chi cheret nàrrere “universale”, in Itàlia est “particulare”, o beru siat “natzionalista”. 



Sa cultura natzionalìsticu-risorgimentale, chi puru pariat a largu dae s’ispìritu costitutzionale, est sèmpere presente e forte. Sas limbas de minoria parent unu istrobu, un’istragu, una lesca fuida dae sa linna chi faghet lambrigare sos ogros de sa “Natzione”.



Podent sas minorias linguìsticas agiudare s’Itàlia a èssere prus rispetosa de sas diferèntzias, a èssere prus rica, colorada e multilingue? A non bènnere pèrpere e a èssere prus europea non petzi cando li cumbenit? 



Sa resposta lòmpida dae su dibatu organizadu su 12 maju coladu (tìtulu originale seberadu dae sa funtzionària regionale fracòngia Carla Romagnino: “"Su Consìgiu regionale at aprovadu...su Presidente de sa Regione promulgat") dae s’assessoradu de sa cultura de sa Regione est, a sa segura, positiva.



Antonina Scanu, dirigente de su servìtziu amministrativu regionale pro sa Limba e cultura sarda, at incraridu su chi sa Regione at fatu in custos ùrtimos duos annos mentovende sos datos de sa Chirca sotziolinguìstica. Un’atividade fitiana e profetosa cussa de sa Regione chi, ismentighende sas dudas primàrgias, at ormai incarreradu cara a una polìtica linguìstica atziva. 



<Finas su libru de Peppe Corongiu “Pro una limba ufiziale” – at naradu - essidu in custos ùrtimos meses est serbidu pro irrichire sos meledos e arrejonos subra su tema de s’impreu de su sardu a livellu istitutzionale>. 



Marco Stolfo, dirigente de su servìtziu linguìsticu de su Friuli-Venezia-Giulia, at annantu informos, datos e opiniones suas personales subra sa realtade de cussa regione. Noos de isboligare a manera diferente, ma finas assimìgios de non isminorigare. <Unu isportellu linguìsticu pro èssere leadu a cussideru pro gasi – at afirmadu Stolfo – depet a manera netzessària impreare s’istandard regionale de cussa limba. Si nono non si faghet polìtica linguìstica, ma si faghet folclore>. 



In rapresentàntzia de sa minoria otzitana de su Piemonte est lòmpidu a Lingotto Fiere Dàrio Anghilante, de su sòtziu Chambra d’Oc. A bisu suo sa realidade sarda sugùgiat meda sos otzitanos chi bident galu cun ogros disigiosos fainas comente sa Limba sarda comuna e sa Chirca Sotziolinguìstica. <Semus minetzados dae su dialetu piemontesu – at naradu Anghilante – e dae s’italianu. Sa limba nostra aguantat in biddatzolos ispèrdidos e ispopolados. Pro non nàrrere de totu sos problemas de comunicatzione chi tenimus cun sos otzitanos de Frantza. Amus a chircare nessi de fàghere un’istandard de s’otzitanu nostru alpinu>. 



A parre de Paolo Pillonca, intelletuale-giornalista-iscritore non de sos ùrtimos in su movimentu linguìsticu sardu, cun sos datos de sa Chirca regionale sos amigos de sa limba sarda ant cumpresu chi su tempus est cambiadu. Sa gherra est binta, como cumentzat unu tempus nou de traballu prus rafinadu pro non pèrdere sa paghe nessi. <Su libru de Coròngiu – at cungiadu Pillonca – sinnalat a manera nòdida e averiguada finas dae s’universidade in sa persone de Maurizio Virdis chi bi cheret unu tratamentu ispetziale pro sa limba istitutzionale chi si candidat a rapresentare sa Sardigna>. 



S’iscritore lacunesu at tancadu sos traballos regordende s’idea sua de movimentu linguìsticu. 



<Leende s’idea dae su libru – at decraradu su diretore de Diariulimba - mi creo chi est s'ora chi tocat de bènnere prus fortes in cumpetènzias tècnicas chi non in s’ativismu polìticu. Tocat de sarvare totu sas variedades linguìsticas de Sardigna, finas s’istrianu de Fertìlia e su venetu de Arborea. Ma unu modellu iscritu ufitziale pro su sardu bi cheret. Coltivende e ismanniende sa limba nostra podimus èssere, paris cun sas àteras minorias, ùtiles a un’Itàlia monoculturale chi non resesset a si che liberare dae su monolinguismu fascista-giacobinu. Cun su sardu –at tancadu in fines Corongiu - semus prus europeos e europeistas>.