Su noighentos at bidu sa limba sarda indebilitada meda in cunforma de s’italianu, mescamente in sos ùrtimos tempos cando s’iscola e sos mèdios massivos in limba italiana si sunt fatos fitianos e sunt intrados in sa forma mentis de sa gente. Su sardu, belle alindadu dae totus sas funtziones pùblicas e dae s’impreu normale e ufitziale, at agatadu amparu in s’ungrone intimìsticu de sos afetos, de sa famìllia e de s’amistade, bortende a bias sa mirada cara sos ammentos e unu psèudo-connotu e castiende a su benidore cun dudas e pensamentos mannos. 

Sos matessi setores artos de s’ìsula ant lassadu chi -perdonade·mi su giogu de allegas- b’esseret in Sardigna no una limba ma unu limbo, unu belle in s’oru. Prus chi una limba sarda duncas ant chertu, bortende·la in maschile, unu limbo sardu pro ànimas dannadas: unu carchi cosa de atzetadu ma chi no esseret giumpadu sas làcanas suas, unu carchi cosa de “simpàticu o mischinu-iscedau” ma chi no aeret fatu tropu istrobbu ca sinunca, arguai! a s’àtera banda bi fiat s’Inferru. 
De Paradisu? Mancu ispera! 
De sa trilogia dantesca acante a su limbo sardu nos est tocadu su Purgatòriu. 

Su babbu de sa limba italiana nos pessaiat, in su de vulgari eloquentia, istorchidores de su latinu gasi comente sas martinicas istorchent s’òmine; ma nemancu isse diat àere pensadu mai a una sorte gosi befiana pro su sardu: non solu Purgatòriu che logu de suferèntzia nos est tocadu, ma finas che costuma de essire a Sos Mortos pro pedire cosa. Dae domo in domo, dae logu in logu. 

Custa est duncas sa sorte dantesca chi medas cherent pro chie istimat sa limba de sa terra ue est nàschidu: unu Purgatòriu in ue elemosinare pro defèndere unu sardu chi nch’est giai biadu, unu Purgatòriu de “dopolavorismo” chi non cunsentat de pesare sa gente e sa limba chi faeddat (ello custos ufìtzios de sa limba sarda a casta de istràgiu de dinari chi sunt!), unu Purgatòriu pro una limba chi nch’est giai morta nointames sas chircas sotziolinguìsticas nàrgiant su cuntràriu, un’acorru-zoo-dantescu-ciceronianu de martinicas venales-pellitas-mastrucadas-latrùnculas o calechisiat àteru agetivu s’annangat. 

Ma mescamente latrùnculas, ca si narat in giru chi a fàghere cursos de limba sarda est un’isperdìtziu de dinari pùblicu ma est naradu dae gente chi però in cussos cursos b’insignat e bi traballat (in italianu!). 

Su sèculu pro bona sorte nostra s’est serradu cun duas leges chi, mancari cun carchi farta, donant un’istìgia de ispera pro sa limba nostra: sa lege regionale 26 de su 1997 e cussa natzionale 482 de su 1999. A su comintzu de su millènniu nou in su mare de cust’afortiamentu possìbile de sa limba sarda, tuteladu dae custas duas leges, medas si sunt tzurruvigados e ant nadadu: a bias cun sa fortza illacada de sa galabera, a bias cun s’innuilamentu (in italianu) de su dinare petzi e de sa braga. Pagos, pagos a beru, ant nadadu cun grabu, cun istile dèghidu e seguru (in sardu) e ant mantesu una lìnia, una mente lùghida. Ant meledadu, ant problematizadu. 

Una de custas mentes est sa de Giuseppe Corongiu, lacunesu, dirigente de s’amministratzione pùblica e rapresentante de sa minoria linguìstica sarda pro contu de sa Regione, chi nos at donadu, apustis de su pròdromo “Guvernare cun sa limba”, un’àtera òpera de importu mannu intitulada “Pro una limba ufitziale”: istùdios e ghia pro s’impreu de unu sardu giurìdicu e amministrativu in sos atos de s’Amministratzione Pùblica in Sardigna. Teoria, glossàriu isperimentale, propostas metodològicas e pràticas. Òpera publicada dae sa domo de imprenta “domus de janas”, cun sa prefazione de Pàulu Pillonca e sa presentatzione de su professore de filologia e linguìstica sarda de s’Universidade de Casteddu Maurizio Virdis.

In sa cuntierra pro agatare un’istandard pro sa limba, agabada cun sa delìbera de Abrile 2006 cun sa nàschida de sa Limba Sarda Comuna impreada in essida in sos atos de sa Regione, medas si sunt pèrdidos in sas tupas de su bilinguismu-bricolage, àteros in s’atzola de sas variantes linguìsticas o in sos nodos de sos particularismos: su prus biende s’istandard comente puntu de arribu. 

Su meledu de Corongiu fiat un’àteru seguramente ca, comente pessone abista e chi at abitadu s’Amministratzione Pùblica, at pessadu a su sardu in sas istitutziones e at fatu un’àteru passu a in antis: s’istandard comente puntu de comintzu. E custu emmo chi est unu problema! 
Comente si cunfrontare cun unu limbàgiu tècnicu de s’Amministratzione Pùblica, essende istada sa limba sarda pro tempus meda in s’ungrone de s’intimidade e de sa cultura agropastorale? 
Comente apaghiare sos sèberos e su perìgulu de pòdere italianizare o rèndere a manera simbòlica unu calechisiat testu? 
Ue buscare tando su tecnoleto? 
Comente fàghere cunfrontare sa limba nostra cun sas àteras limbas chi traballant in cussu setore? Comente dare a su sardu unu ispìritu europeu sena rùere in esotismos o in neologismos chi faghent rìere o lastimare ebbia sa gente e chi no apìtzigant ne a muru ne a ghenna cun su cuntzetu de limba moderna? 

Ca custa est sa limba sarda, mancari chi medas no lu credant o no lu chèrgiant: una limba chi est galu adata a sa modernidade e chi est atziva pro nos rapresentare comente pòpulu in Europa. E s’istadu italianu cun sa lege 482 est su primu chi lu narat -mancari chi no apat galu ratificadu sa Carta Europea de sas limbas de minoria- prus meda de calicun’àtera pessone chi si tzèrriat sarda-italiana o italiana-sarda (est ora de nche l’agabare! sa gente chi traballat pro su bilinguismu si movet in istruturas e istitutziones istatales chi sighint petzi sos inditos de sa lege italiana e calicunu la tzèrriat a manera simple, giusta e làdina “ubidièntzia tzivile”).

Corongiu, in cust’opera sua, non si firmat a nos inditare un’elencu isperimentale de faeddos tècnicos in sardu cun sa tradutzione italiana, non si firmat a nos ammostrare esèmpios isperimentales de testos amministrativos e giurìdicos in limba chi puru at fatu comente dirigente, non si pasat solu a abbaidare sas esperièntzias europeas in terminologia e traduzione.

Cartesianamente nos acumpangiat cara unu mètodu, nos ammostrat s’istrutura de su limbàgiu tècnicu-amministrativu chi est s’ànima de una sotziedade e de su guvernu suo, nos faghet bìdere cales sunt sas trampas e cales sas solutzione possìbiles pro cunsentire a sa limba nostra de tènnere una dignidade cun sa D manna, cun unu rigore lògicu e un’acostiamentu iscientìficu firmos e sìncheros. Ca custa est sa cosa: sa limba sarda sena peruna iscientifitzidade, sena peruna règula, lassada a su “prus a mancu” no at a tènnere dignidade, no at a intrare in sos setores de importu e duncas no at a sighire a si desvilupare. 

Sa mannària de cust’òpera duncas est chi nos donat unu traste de traballu, un’istrutura mentale e un’intragiamentu linguìsticu, unu mètodu craru e làdinu chi non solu nos cunsentit de traballare cun sa limba tècnicu-amministrativa ma, e custa est finas sa richesa sua, de pòdere impreare custu mètodu pro calechisiat àteru setore iscientìficu, dae s’astronomia a sa fìsica, dae sa giurisprudèntzia a s’economia. Setores in ue, antis o a pustis, sa limba sarda s’at a dèpere incarrerare si cheret èssire foras de cussu Purgatòriu ue medas nche l’ant posta paris a sa gente chi la defendet de a beru.

E custu traballu de Corongiu a custu servit e custu faghet.

Micheli Ladu