Intervista a Roberto Bolognesi, catedràticu olandesu nàschidu in Iglesias. Est unu collaboradore fissu de su diàriu nostru. No est de cuddos chi cuant su chi pensant e narat deretu in cara su chi depet nàrrere. 

Paranòmenes e islogans chi issu at aghiadu dae custu giassu sunt bènnidos connotos dae totus sos chi si interessant a sa limba sarda. In prus però est unu chi àplicat su mètodu iscientìficu a sos istùdios suos cun rigore e aficu. Cun sas chircas suas at mustradu a su mundu comente Wagner fiat ideològicu e at “riabilitadu” sas variedades meridionales de su sardu. 

Oe difendet un’istandardizatzione democràtica e rispetosa de sa variabilidade de su sardu comente cussa de sa Lsc. No est unu naturale simple Bolognesi, ma no est mancu ricatàbile dae sa polìtica o dae s’acadèmia sarda chi at chircadu paritzas bias de isminorigare su traballu suo.

Weber, su maistru de totu sos sotziòlogos, at istudiadu meda sa chistione de s’indipendèntzia de sa Chirca dae su Potere. Podet esìstere sa neutralidade de s’iscièntzia in cunforma a sa polìtica? 

Deo so unu partigianu de sa limba e mi nde banto. De partigianu decraradu bògio fàghere unas cantas cunsideratziones subra sas chistiones de sos datos de sa Chirca Sotziolinguìstica... 

Semus avesos a fàghere faeddare a totus nois…

Fia in Paulilàtinu su 5 de maju e, a cantu mi resurtat, nen Renato Soru nen su pùblicu ant cuntestadu sos datos. Totu sos partigianos che a mie si sunt abarrados cuntentos de su sutzu de sa Chirca. Calicunu at in tames petzi cuntestadu sas interpretatziones de sos nùmeros. 

Podes ispiegare mègius pro chie non bi fiat? 

In Paulilatino e, posca, in artìculos de giassos web s’est naradu chi sos datos sunt istados farsados dae sos intervistados. Non diat èssere beru chi su 68% de sos sardos faeddat sa limba. In pagas paràulas sigomente bi fiat s’aspetativa de una resposta positiva, sa gente at respostu gasi mentres in realidade s’impreu linguìsticu no est fitianu. Semus cara a unu ispetàculu desempladu: chie at fatu s’inchesta si cuntestat a sa sola sos datos. In oras bonas a issos. 

Cale raportu b’at intre datos e dedutziones? 

Argunos dedughent dae sos datos chi sos intervistados narant fàulas. Sa dedutzione diat essire a craru dae su fatu chi, dae àteros datos, paret chi su sardu est impreadu in pagas ocasiones e situatziones, mai cando b’est de mesu sa formalidade. Lassende istare custa deduzione chi est cuntestàbile (e di fatis in Paulilàtino l’ant cuntestada) est semper e cando seguru chi no est unu datu. Unu de sos datos est chi su 68% de sos sardos decrarat de faeddare sa limba nostra. Un’àteru datu est chi sos sardos faeddant pagu sa limba issoro. Tocat de individuare una relata cuncreta e chi cumbincat iscientificamente intre custos duos datos. 

E cale diat èssere tando su raportu intre custas duas realidades seguras sende chi nemos dubitat e at dubitadu de su mètodu istatìsticu de sa Chirca e de s’afidabilidade iscientìfica de Anna Oppo ? 

Su fatu chi sos sardos usent sa limba issoro in pagas ocasiones si podet ispiegare i medas maneras. Esistint resones plùrimas de custu fenòmenu. S’istigmatizatzione de s’impreu de su sardu in ocasiones formales est, pro esempr, una de custas. Ma chie in Paulilàtino at brigadu cun su pùblicu no l’at leada mancu in cussideru. 

As iscritu in aterue chi bi diat èssere cherta una màchina pro lèghere su pensamentu de sos intervistados…

Si biet chi ant desvilupadu custu progetu e non nos che l’ant iscobiadu. Ma si est bera custa teòria cantos sunt sos chi ant naradu fàulas? E comente si faghet a ischire chie su sardu lu faeddat de a beru? In capas b’at un’àtera Chirca fata a sa cua chi nois non connoschimus… 

E sa Lsc? Est beru chi dae sa Chirca paret chi sos sardos no la bògiant proite non diat èssere una limba esistente ma de cumpromissu? 

No, custu no est pretzisu. Chie l’at naradu at imputadu (faghende polìtica no iscièntzia) sos presuntos “sorianos” – in capas deo puru? Boh? – de assebertare totu su chi bolet su Presidente. Custos chi afirmant custa cosa tenent, in aparèntzia, resone. Sa Limba sarda comuna, a sighire su chi essit a craru dae sos istùdios mios computatzionales subra s’istandard, non cointzidet a manera esata cun peruna variedade traditzionale de sa limba sarda. 

E tando tenent resone? 

No, non tenent resone. Chie at decretadu chi sa cointzidèntzia depet èssere de su 100%? Bastat a pensare a su raportu intre italianu e toscanu. Non cointzident. 



E tando tue ite as iscobertu in Amsterdam sedatzende sas variedades traditzionales e cumassende.las cun sa Lsc?

Si depo pònnere mente a sas misuratziones mias, sa Lsc cointzidet pro su 90,03% cun su dialetu de Abbasanta. Custu datu balet in su casu chi si leent a cunsideru finas sas diferèntzias lessicales intre sas duas variedades. Ma custas si nde podent finas esclùere dae su cunfrontu, sende chi sa Lsc lassat sèberu lìberu pro sas paràulas. Sa cointzidètzia, in custu casu, lompet a su 92,68%. 



Abarrat pagu tretu pro sas resones de chie narat chi sa lsc no est una variedade “esistente”…

Beh, tenent resone ma petzi pro su 7,32% o pro su 9,97 si ponimus in contu finas su lèssicu. Pro su chi sobrat tenent tortu. Chie chircat de fàghere colare s’idea chi sa Lsc est “inesistente”, o est unu cumprumissu artifitziale, non ponet in contu sos datos mios. Ma no mi fatzais nàrrere nudda subra custa omissione ca s’universidade de Amsterdam no at galu imbentadu sa màchina pro lèghere in su cherbeddu. 

E duncas s’iscièntzia e sos iscientziados podent èssere neutrales o nono?

Deo apo collaboradu a istèrrere sa Lsc duncas est pretzisu a dubitare de mene. Potzo èssere controllore e controlladu. Non m’autoproclamo “pessone franca a onni suspetu”. So un’òmine cun sos interessos suos, passiones e disìgios, comente totus sos òmines de iscièntzia, de istùdios e de universidade. E s’iscèntzia est unu terrinu de cuntierra de passione e interessos. Pro custu sos iscièntziados si sunt frunidos de metodologias craras e trasparentes: pro si difèndere dae issos matessi e dae sos àteros. Sos iscièntziados usant protzedimentos verificàbiles e ripetibìles dae àteros iscièntziados…

Ses onestu tue, non ti cuas a palas de una càtedra pro fàghere moralismu o polìtica isfrutende sa funtzione chi tenes in sa sotziedade…

Chie dubitat de sos datos mios depet torrare a fàghere sa chirca. Pro averiguare, pro esempru, si intre sa Lsc e su dialetu de Abbasanta b’est de a beru su 7,32% de distàntzia. S’universidade de Groninga puru, in ue b’est Wilbert Heeringa chi at traballadu cun megus, lu diat pòdere agiudare. Si non bos fidais de issu b’est John Nerbonne, capo de su dipartimentu di linguìstica computatzionale. 

E chie non si fidat de nemos? 

Diat pòdere abèrrere unu dipartimentu de linguìstica computatzionale in sas universidades sardas e fàghere totu a sa sola. Diat èssere sa medida bona pro tènnere, in fines, in Sardigna puru una “Linguistica” a passu cun sos tempos.