SU GIASSU
Domo
Ite est Diariulimba
Sa gerèntzia de Diariulimba
Su Sòtziu Limba Sarda
Organigramma de su Sòtziu
LINKS
ARCHIVIU annu pro annu 
Pro retzire sa lìtera de noas
ISCRIENOS
diariulimba@sotziulimbasarda.net



Diretore: Pepe Coròngiu       Coord.Editoriale: Micheli Ladu
CHISTIONES

10/01/2008 
Su dùbiu de sa Limba comuna
[Lìtera de Cicciu Fulghesu]

Caru Peppe, ariseo meria, in su palatziu Aymerich apu ascurtau cun meda praxere totu su ci s’est arrabatau a pitzu de su libru ci as iscrittu po s’impreu de unu “sardu giuridicu-amministrativu”, in totu sa Sardinia candu si depente iscriara documentoso de s’amministrazione pubrica. E beru ca po iscriara i leisi de sa regione, e i documentoso de tuttusu is ufitzius pubricus, abisongiada una limba ci siada cumprèndida de tottusu; ma custa limba oe no esistidi e, sigomente non si ndi pode fai e mancu, si pode imbentai feti cun artifitziu. Su dubiu ci mi enidi est custu: de una limba fata gasi, cali beneficiu pode bennere a sa presse ci oe medas teneusu de istesiai s’arriscu ci su sardu potzada scumparessere?




Laconi su bintotto de mes’ e ladamini de su 2007


Caru Peppe,

ariseo meria, in su palatziu Aymerich apu ascurtau cun meda praxere totu su ci s’est arrabatau a pitzu de su libru ci as iscrittu po s’impreu de unu “sardu giuridicu-amministrativu”, in totu sa Sardinia candu si depente iscriara documentoso de s’amministrazione pubrica. 

Tui mi conosces e iscisi ca seo pesadu in familia pobura e apu foeddadu sa limba sarda, o mengius a nai sa “foeddada lacunnesa”, de candu seo nasciu e finzas a candu in sa scola non m’ant’ obrigau a foeddai feti s’italianu. A nai sa beridadi, foras de sa scola, cun is cumpangius de onnia parti e Sardinia, apu sighiu a foeddai sa limba ci mad’imparadu mamma e, frotzis po custu fattu, apu imparadu medas foeddos de atras biddas. Oe, a pustis de cinquant’ annusu de civilidadura romanesca de sa televisione, m’acatu, in beridadi, ca no arrenesciu a foeddai bene nemancu su “lacunnesu” e, prus pagu, a du scriara. Candu fustis pitzinnusu nemos s’ada imparau, po disgratzia nosta, a scriara in sardu; frotzis po ita nemos iada imparau prima e noso. De totus custas mancantziasa oe sind’ acatausu e cicausu de agatai arremediusu difitzilisi. 

A pitzu e tottusu i dificultadisi ci si presentanta in s’arrexionamentu po sa limba sarda “giuridicu-amministrativa”, mi pari ca cumentzo a allemugiai calencunu dubiu. 
E beru ca po iscriara i leisi de sa regione, e i documentoso de tuttusu is ufitzius pubricus, abisongiada una limba ci siada cumprèndida de tottusu; ma custa limba oe no esistidi e, sigomente non si ndi pode fai e mancu, si pode imbentai feti cun artifitziu. Su dubiu ci mi enidi est custu: de una limba fata gasi, cali beneficiu pode bennere a sa presse ci oe medas teneusu de istesiai s’arriscu ci su sardu potzada scumparessere? 

Intra sa gente comuna pentzo ci nemos, o in donnia modu pagusu, s’anta a pigai su pistighingiu de bolere imparai sa “limba comuna”; e custu bole nai ca pagusu d’ant’ a cumprendere. A narriri sa beridari a mimi puru benidi meda difitzili. Sa pregunta ci di fatzu, Peppe, est custa: po rapresentai tuttu sa Sardinia, non iad’esse mengiusu a sceberai una limba giai connota e ci bantada una literadura nodìa? Non creo, a modu e nai, ci sa limba e Logudoro fatza fai malafigura a is Sardus, mancu in sa Comunidadi Europea.

Iscusamia po tottus is foeddos isballiausu ci apu scritu; deo non potzo fai mengiusu.

A si biara cun saludi e meda allegria. 
Cicciu Fulghesu





Cìciu istimadu

iscusa.mi meda pro su tempus meda chi apo postu a t'arrespòndere, ma fia impitzadu in fainas medas e petzi pro sas bagantzas de Nadale apo agatadu su tempus pretzisu. Iscusa.mi meda si iscrio finas in custu istandard malaitu chi at fatu sa Regione e chi, comente naras tue, "no esistidi". Be, si deo e carchi àteru lu iscrivimus cheret nàrrere chi a calicuna manera esistit. Pensa chi, carchi die como, est essidu finas unu romanzu giallu de ispionàgiu polìticu iscritu totu in custa limba de "artifìtziu". L'at publicadu Giuanne Franco Pintore, unu chi deo penso chi siat intre sos iscritores de primore in Sardigna. 

Ti podia arrespòndere in "lacunesu", giai ca cussu est su dialetu de sa nadia nostra. Ma mi nde so abistu chi su "lacunesu" comente lu bides e lu iscries tue est giai diversu de su "lacunesu" chi "tèngio in conca eo". E su lacunesu de Frana e de tziu Elia Lai est diversu de su nostru e de cussu de tziu Carmelo Argiolas. Si poneremus, pro bisu e balentia, totu sa bidda nostra a iscrìere in sardu "lacunesu" totu una fràsia, deo so seguru chi ognunu de sos paesanos nostros lu diat iscrìere totu a manera diferente. Non si diat a agatare unu uguale a s'àteru.

Machiore? No, ca est pròpiu cussa sa "normalidade" de una "limba" chi no est regularizada e sighit totu sos cambiamentos geogràficos, sotziales, istòricos, personales e tècnicos chi sunt normales in cada chi siat limbàgiu. Sa gente non lu cumprendet custu ca tenet in conca su modellu de s'italianu, una limba costruida totu a tavolinu e imposta in belle chentu chimbanta annos dae Regnu, Fascismu e Repùblica. Ma su modellu italianu est "anormale" in su mundu. Su bonu de sas limbas a parusu si cumportant a manera diferente: b'at paritzas maneras de pronuntziare e una limba ufitziale chi rapresentat su sistema linguisticu cumpostu de totu sos dialetos.

Ogni limba iscrita e ufitziale est frutu de artifìtziu. Ogni poeta e iscritore in cale si siat limba depet printzipiare cust'arte e la fàghere crèschere. Sa limba no est unu donu naturale, est una cosa chi si imparat cun su tempus. Mescamente cando est iscrita. De su restu "artifìtziu" no est ca a mala bògia depet èssere una cosa mala. Essit dae su latinu "artem facere": fàghere arte. No est cosa mala: sa tzivilidade de totu s'umanidade si fundat subra de custu cuntzetu. Ite b'at de pecu? 

Ma a manera giusta tue pregontas: ma a ite serbit totu custu apretu pro fràigare una limba giurìdica e amministrativa pro su sardu? Ite bene si nde incùngiat? 

Sa resposta est ca iscrìere atos e documentos in sardu no est unu mèdiu, ma unu fine. Serbit a torrare a craru una limba chi est morendesi.che paris cun un'identidade de milli annos de vida in cust'isula. Si s'amministratzione pùblica impreat su sardu, su sardu diant dèpere cumprèndere ca no est pretzisu a si odiare issos etotu. Ca issos balent calicuna cosa, finas os prus poberos chi faeddant petzi in sardu. Ca si podet resessere in sa vida sena èssere custrintos a refudare nois comente semus pro essire comente angenos, àteros de nois, istràngios. Bastante chi non esseremus sardos, ca nos ant cumbinchidu a si nde birgongiare. 

In custas dies apo ischidu chi iscritores italianos naschidos pro cumbinatzione in Sardigna si nche sunt "dimitidos" dae sardos. Be, deo cussu no diat a fàghere mai, ca non creo chi sa cuntentesa de s'òmine siat de non èssere prus issu matessi. Sa cuntentesa de s'òmine est a si connòschere dae perisse e a bìvere rispetende sos àteros in paghe. Ma essende a calencuna manera "calicunu". Si nono, ite podes dare tue a sos àteros? 

Totu s'afateriu pro su sardu tenet custa punna: fàghere cumprèndere a sos sardos ite semus, ite semus istados, ite amus a èssere.

In cantu a sa chistione de su logudoresu: ti naro ca custa puru est un'astratzione comente sa Lsc, giai chi de logudoresos bi nd'at medas e cun milli variatziones. Ma est un'imputu e unu resonu chi diat girare a totus cussos frades sardos de Campidanu chi ant pèrdidu sa lughe de s'intelletu e andant in giru a fàghere sa gherra a s'istandard de sa Regione narende chi est "logudoresu". Sa proposta tua amostrat chi tenimus resone nois e non issos. Nois gherramus pro totus, finas pro issos, e issos in tames de gherrare contras a sos innimigos de sa limba, gherrant contras a nois. Antis, andant a s'abratzeta cun sos innimigos prus "fraitzos" de sa limba. 

Ma custas sunt àteras chistiones e de pagu contu.

Su chi est importante no est impreare una grafia o s'atera ma "èssere" sardos. E unidos. E a faeddare sa limba nostra agiuat meda.

Ti torro gràtzias pro su tempus chi m'as intregadu e dimando perdonu pro su ritardu mannu in sa resposta. 

A si biara luego Cicciu




Pepe Corongiu

























  




 

 
 
 

 

 
diariulimba@sotziulimbasarda.net  © sotziulimbasarda 2004-2008,"e' vietato riprodurre articoli originali o estratti da questo sito senza l'assenso della direzione"