Su teatru tzìvicu prenu che ou, a s’etzessu. Gente sètzida in cale si siat bicu de sa sala, gente a sa ritza ca non b’aiat prus logu. Sas maistras e sos dotzentes atentzionados pro chi non aerent fatu burdellu. Sàpadu, prima die de Nadale, in Otieri, a prima ograda custu est su chi si podiat bìdere a sa premiatzione de sa segunda editzione de Camineras on line, su cuncursu leteràriu pro sas iscolas ammaniadu dae s’Istitutu tècnicu de sa tzitadina logudoresa. Sa Giuria, ghiada finas cust’annu dae su professore Nigola Tanda, fiat cumposta dae Cristiano Becciu de s’Ufìtziu limba sarda de sa Regione, dae Antoni Canalis segretàriu de su prèmiu Otieri, Frantziscu Cossu maistru de iscola in pensione, Giuanna Cambiganu e Vanna Mura dotzentes in s’Istitutu Tècnicu, Giusepe Soddu dirigente iscolàsticu e Gavinu Contu, isse puru professore in su Tècnicu, chi at fatu finas de presentadore. Posca de sos saludos ufitziales de su dirigente de s’iscola e de su sìndigu de Otieri, carchi cumponente at arresonadu de cuntzetos, dudas, istùdios e punnas pro su chi pertocat sa limba e sa literadura sarda. 



Cristiano Becciu, chi iscriet custu artìculu, a primu, at acraridu comente si potzat, sena trobeas e dificultade peruna, lòmpere a una limba iscrita comuna chi bàrgiat pro totu su sardu, amparende e contivigiende – in su matessi tempus – sos limbàgios faeddados. Tocat de mudare sa metodològia, abandende totu sos istùdios ue si narat ebbia chi b’at diferèntzia intre logudoresu e campidanesu, ue si faeddat de su chi est diferente e mai de su chi est che pare. Costat finas pro sos colores: si los abbaidamus a unu a unu, sunt totu diferentes, ma si ghetamus s’ogru a sa roda de sos colores, tando nos abbigiamus chi bi nd’at tres de fundamentu, su ruju, su birde, su biaitu e chi, benende a pare, annanghende biancu e nieddu, nd’essint a campu totu sos àteros colores. In una paràula: sa teoria “degli insiemi”, chi – a filu- at sighidu a acrarire Professor Tanda, annanghende finas chi, paris cun sa limba, tocat de nche pònnere sa literadura in sas iscolas. 



Antoni Canalis, in unu interventu curtzu ma atzivu, at mentovadu sos eschimesos “inuit” chi in sas iscolas issoro tenent s’òbligu de istudiare sas traditziones, pro defensare s’identidade culturale e ca ant cumpresu chi podet èssere de torracontu econòmicu, sende chi agiudat su turismu. Depent èssere esempru pro nois: si lu faghent sos eschimesos, proite non lu podent fàghere sos sardos? Giusepe Soddu, nebode de Pedru Casu (chi at istrinadu sa limba sarda in vida sua), prima de lèghere una poesia de unu pitzinnu de Belchidda, sa bidda sua, at faeddadu de un’acadessimentu feu, ma chi nos faghet a cumprèndere cale sunt, oe chi est oe, sas peleas de baliare. Torramus su contu gasi comente isse etotu l’at fattu:



“Bos chèrgio como contare de su chi eris (30/11/2007) est acontèssidu in Casteddu, in su Litzeu Dettori, cando si fiat faghende una cunferèntzia cun sos prèsides de sas iscolas sardas cherta dae s’assessora a s’Istrutzione Pùblica de sa Regione sarda. Unu prèside, leende sa paràula in sa dibata, at fatu a cumprèndere ebbia chi si podiat finas faeddare in sardu. Mai l’aeret fatu! Ant cumentzadu a ùrulos pro espressare su chi nono, a ghetare paràulas befulanas. Un’intolleràntzia de non crèere fata in una sea ue si fiant presentende sos finantziamentos a sas iscolas chi previdint finas de istituire cursos de limba sarda . Su chi est capitadu in Casteddu est a s’imbesse cunforma a cantu semus bidende oe inoghe, ue sos giòvanos de ogni edade, chi lompent dae cale si siat àrea lìnguistica sarda, si sunt adobiados posca de àere tentu sa possibilidade de s’espressare e de iscrìere in sardu. A connòschere sas limbas cheret nàrrere a s’irrichire, a connòschere mègius su mundu ue semus bivende. Paris cun su sardu, sos pitzinnos nostros depent imparare s’italianu, s’inglesu e sas àteras limbas. Faeddende·nde una non cheret nàrrere a s’ismentigare de s’àtera. Tocat de gherrare contra a s’intolleràntzia bessida a pìgiu eris in Casteddu, depimus seberare unu mundu ue ognunu est lìberu de s’espressare in sa limba chi l’agradat e li deghet de prus. Sa Sardigna at a tènnere unu tempus benidore positivu aende ebbia s’atza de bardare sas raighinas culturales e linguìsticas suas, ca sunt che a unu sinnu de identidade verdadera”.



Acò chi sunt pigados a su palcu totu sos pitzinnos, mannos e minores, atzudos e birgongiosos, dae ogni leada de Sardigna: dae Casteddu e Òlbia, dae Tiesi a Fiolinas, Irbono, Elini, Patada, dae unu Litzeu de Aristanis cun giòvanos de Bosa, Làconi, Fodrongianus, Ollastra, Biddanoa Truschedu, Narbolia, dae Bunnànaru e Turalva, dae Gergei e Bòrore, dae s’iscola de Campanedda de su de Tàtari, Belchidda, Tuili e Otieri. Biddas medas, variedades medas, unu denominadore comune: su sardu. Sos pitzinnos etotu, cun s’agiudu de sas mastras ant lèghidu sas òperas issoro, e a dae chi non fiat pòssibile, sa boghe calda e sigura de Nino Pericu, oschiresu, at avaloradu sos versos. Amus intesu bellas poesias, contados dèchidos, tradutziones galanas (dae Dante finas a De Andrè!), e iscumproadu comente sos pitzinnos bident sa terra issoro, ca una setzione, “sighende su contu”, previdiat de sighire sa fràsia de cumentzu “ant cramadu a mie pro faeddare de sa Sardigna…”.



Su benidore nostru est in manos bonas, podimus torrare alenu ischende chi b’at unu fiotu de pitzinnos chi non timet a si nàrrere sardos e a faeddare sa limba nadia. Totu custu pro more de su traballu cuidadosu de paritzos insignantes, allenadores meros e sincheros comente los at batijados Tanda, chi die cun die, a sa muda, contivìgiant su terrinu, ghettant su sèmene e isetant s’incùngia. Nde mentovo una pro totus, Vanna Ledda, piaghesa chi traballat in Fiolinas, dae annos e annòrios atenta a pesare su mègius frore de sa gioventude. 



Cristiano Becciu



liòngiu a s'elencu de sos binchidores in pdf