A su mancu a una cosa est serbida sa cuntierra subra sa limba italiana ufitziale de creze costitutzionale: a nos acrarire su gustu pro su paradossu polìticu in matèria de polìticas linguìsticas. Di fatis su disinnu de lege costitutzionale aprovadu unas cantas dies a como in Parlamentu, non cambiat sa realtade giurìdica efetiva de s’amparu de sas minorias linguìsticas in Itàlia. 



Su testu de sa norma faeddat craru e esplitzitat chi “sunt fatas sarvas sas garantzias e sas leges costitutzionales”. Duncas a bòlere ratificare su fatu chi s’italianu siat sa limba ufitziale de s’istadu de su cale faghimus parte, no abrogat sas leges esistentes e non impedit mancu, comente at naradu calencunu, de inserire in dàbbiles Istatutos ispetziales noos (chi sunt leges costitutzionales) su reconnoschimentu de àteras limbas identitàrias. 



E semperecando, comente operatore culturale de su setore linguìsticu, non mi potzo iscrìere a su partidu de sos allarmistas e de sos catastrofistas. A su mancu, non prus de àteras bortas e a manera ispetziale. Antzis, aprètzio legìtimu in punta de deretu, si puru deo no so de acordu, chi su Parlamentu italianu potzat aprovare una norma comente cussa. A sa matessi manera, in sa sotziedade moderna complessa nostra, mi pesso chi siat achistiadu chi una parte de sos polìticos sardos apat criticadu custu sèberu costitutzionale e s’atera banda imbetzes l’apat ratificadu. 



In beridade mi creo chi sa nova siat ateruna. <Faghet prus torrocu unu arbore chi ruet de unu padente creschende>, ma sa novidade bera est in su fatu (forsis galu ismentigadu) chi sa cultura de su multilinguismu non resesset a si afortiare in Itàlia e duncas finas in Sardigna. 

Sa defensa, fata a trigadiu, de s’italianu, chi nemos at mai postu in discussione, sonat comente unu sinnale de debilesa. 



Custu finas pro s’istòria nostra de istadu giovanu chi naschiat in su 1861 sena una limba cumpartzida (lu narat Tullio de Mauro e non deo) e chi at dèpidu duncas in pagu tempus difundere su toscanu literàriu e artifitzosu de Petrarca e Bembo a totu sos tzitadinos noos comente antibigiaiat su matessi D’Azeglio. Sos resurtados de sa polìtica linguistica italiana sunt istados de gabbale (oe in totu s’Itàlia si faeddat s’italianu) e sunt ammentados in sos manuales de sotziolinguìstica de totu su mundu paris cun un’àteru casu nòdidu de normalizatzione linguistica natzionalìstica, cussu de Israele. 



In realtade, a s’operatzione de su Regnu e de su Fascismu, sighida e acumprida in totu dae sa Repùblica, s’est dèpidu pagare unu prètziu chi est sa formatzione mancada de una cultura multilingue. De custa polìtica bidimus sos efetos non petzi in sa sensibilididade mìnima in cunforma a sas limbas de minoria istòricas, ma finas in sas dificultades de s’istablescimentu educativu italianu pro si sintonizzare in s’annestru de sas limbas istràngias. Si podet solu immaginare sa cifra astronòmica chi at gastadu s’istadu in sas iscolas nostras pro insegnare s’ingresu (o su frantzesu o àteras limbas) cun su resurtadu chi pagos galu lu manìgiant e lu connoschent. 



Mi creo chi su Parlamentu diat fàghere bene a aprovare a manera cuntestuale cun sa norma costitutzionale noa (cara a sa cale deo non tèngio nudda de nàrrere mancari no la cumpartze) sa ratìfica de sa Carta Europea de sas Limbas chi est firma in sos cadàscios giai dae su 1992. Finas pro istransire chi, mentres si festant sos chimbant’annos de sa Repùblica, si lasset a creere chi sas diretivas europeas siant sighidas petzi cando est còmodu. Diat èssere a bisòngiu, pro sarvare e mirare a sos valores de s’europeismu, istransire de èssere europeistas cando cumbenit ebbia. Cussu si chi diat èssere localismu, etnotzentrismu e provintzialismu culturale.



Non b’at duda chi su multilinguismu bidiretzionale (cara a s’annestru de sas limbas istràngias e cara a sa tutela de cussas minoritàrias) siat sa base de sos valores e de sas istrategias de s’Unione Europa de sas cales comente sardos, semus sotzios fundativos, paris cun sos italianos. Su monolinguismu italianista e natzionalista chi s’est impostu in logu nostru est a manera crara unu fatore de antigòriu culturale de s’istadu nostru in cunforma a àteras realtades europeas prus dinàmicas. Pessamus a s’Ispagna, a su Bèlgiu, a s’Isvìtzera, ma finas a s’Inghilterra chi amparat su Gallesu o a s’Irlanda chi amparat, pro rajones identitàrias, su maleincaridu gaèlicu e lu faghet bènnere limba ufitziale europea. Su modellu negativu est sa Frantza chi, comente a nois, no at ratificadu galu sa Carta e no atzetat sa presèntzia de su bretone, de su catalanu, de su corsicanu e de su bascu comente limbas ufitziales. 



Ma finas pighende a cussideru totu custu est curiosu chi sas positziones parlamentares de sos protestatàrios contras a s ‘italianu ufitziale-costitutzionale siant analizadas cun sa retentiva reghente ebbia. Sa ratìfica de sa carta Europea fiat lòmpida in àula in coa a sa legislatura colada e fiat istada blocada dae sa Lega cun s’iscòticu chi de su reconnoschimentu mancadu de argunas “presuntas” limbas padanas. Oe est sa Lega matessi, in abatu cun unas cantas fortzas locales in sas eletziones ùrtimas, chi est contras a s’adduimentu de s’italianu. 



Ite nàrrere ? Su paradossu polìticu est chi sa tàtica barigat a manera crara s’istrategia. In logu nostru, a s’ispissu, sa limba est unu imbentu pro otènnere visibilidade giornalistica e polìtica, mentres est malu a disprigare polìticas cuncretas e reales comente cussas chi in custos meses acumprit, pro esempru, su guvernu regionale, ma chi sos mèdios massivos non carculant. 



Dae totu custu si podet isperare ebbia chi sa classe dirigente sarda (e italiana) cumprendat chi sa diversidade linguistica est unu valore chi faghet sas comunidades prus unidas e cumpetitivas. Gasi comente l’ant cumpresu àteras realtades europeas. S’Itàlia tenet bisòngiu a sa matessi manera de s’italianu (finas in sa Costitutzione si su Parlamentu cheret), de s’inglesu e de sas limbas de minoria istòricas suas. S’unidade sotziale si balàngiat finas afortighende su sensu de apartenèntzia de s’identidade tràmite su sinnu suo prus forte: sa limba. 



Non s’agatat in Sardigna opositzione populare a custu disinnu, ne a s’insegnamentu de su sardu in iscola, ne a s’ufitzializatzione sua cun formas codificadas in su respetu de sa variabilidade de sos sìngulos dialetos personales, locales o literàrios. 



Sa classe dirigente sarda, totu non cussa polìtica ebbia, in tames, est galu dudosa meda. At sùddidos e no ischit ite fàghere. At a èssere chi abitat pagu in Europa? At a èssere chi no est informada subra sas chistiones linguìsticas? At a èssere chi sa classe dirigente nostra est sa prima vìtima de su multilinguismu italianu mancadu? 



Pepe Coròngiu